Otizmin nedenleri üzerine yürüyen tartışmalar bilimsel veriden çok siyasetin gölgesinde şekillenmeye başladı. Son günlerde önce ABD'de sonra tüm dünyada gündeme oturan konu, gebelikte kullanılan parasetamol* ile otizm arasındaki olası ilişki oldu. Trump yönetiminin bu meseleyi bir şov malzemesi şeklinde öne çıkarmasıyla birlikte, kamuoyunda "Nedeni ilaç mı, genetik mi, çevresel faktör mü" sorusu yeniden alevlendi.

Beyaz Saray'ın yayımladığı açıklamada, "mevcut kanıtların bir ilişkiye işaret edebileceği" söyleniyor ama ihtiyat payı da ekleniyor: "Henüz doğrudan bir nedensellik kanıtı yok". alışma geçen ay bilimsel bir dergide yayımlanan bir analize dayanıyor. Burada geçmişte konuyla ilgili yapılmış bazı çalışmalar değerlendirilerek parasetamol-otizm arası bir ilişki ihtimali olabileceği sonucuna varılmış. Sonuçta toplumun ilgisi bir anda "Parasetamol otizm yapıyor mu" sorusuna kilitlense de bilim insanları hâlâ temkinli.

Bu tartışma gözleri haliyle ABD Sağlık Bakanlığı'na çevirdi. Otizm oranlarının artışıyla ilgili kaygılara yanıt arayan sağlık bakanı Robert F. Kennedy Jr. daha önce yaptığı bir açıklamada eylül ayına kadar otizmin "nedenini bulacağı" sözünü vermişti. Trump, Kennedy'ye bu konuyu "Amerikan siyasetinin ön saflarına taşıdığı" için teşekkür etti, ancak parasetamol'ün otizmin kesin nedeni olduğunu iddia etmedi. Kennedy'nin geçmişi ise tartışmalı: Yıllardır çocukluk aşılarını otizmin nedeni olarak göstermişti. Ancak bilimsel uzlaşım bu bağlantıyı reddetmekle birlikte yeni hedefini parasetamol'e çevirmiş gözüküyor.

Bu noktada asıl mesele, bilimsel verilerin nasıl "siyasal mühimmat" haline geldiği. Aşılarla otizm arasındaki olası bağlantının defalarca çürütülmesine rağmen, toplumun bir kesimi hâlâ bu iddialara inanıyor. Şimdi de aynı senaryo parasetamol üzerinden sahneleniyor. ocuklarını ilaçsız büyütmeye çalışan ebeveynlerin kaygıları, ilaç endüstrisinin etkisi ve politikacıların popülist söylemleri birleşince, ortaya bilimden çok komplo teorilerine hatta mitolojiye benzeyen bir tablo çıkıyor.

Elbette ki parasetamol gibi milyarlarca insanın kullandığı bir ilacın güvenliği sorgulanabilir, hatta sorgulanmalıdır. ABD'de ilk kez 1955'te, ülkemizde ise 1960'lı yıllarda kullanıma sunulan molekülün geçen 70 yılda güvenliliğine ilişkin çok sayıda verinin de toplum sağlığı lehine değerlendiği ve net olarak ortaya konabilmiş bazı konularda uyarılarda bulunulduğu açık. Nitekim gebelik dönemi için pek çok ağrı kesici kullanımı yüksek riskli olarak kategorilenmişken parasetamol bu açıdan daha güvenli gözükmektedir.

Nihayetinde son 30 yılda otizm tanılarında artış olduğu ve bunun pek çok faktöre bağlanabileceği açık. Son yapılan araştırmaların büyük bölümü bahsedilen bir ilişkiden bahsetse bile mekanizmayı henüz ortaya koyabilmiş değil. Kısacası, "Parasetamol otizm yapar" demek, gökte bir bulut görüp hemen yağmur fırtınası beklemek kadar kolay, ama o kadar da güvenilir değil.