Marmara Denizi'nin kirlenmesi ve buna karşı önlemler sürecinin yaklaşık 40 yıllık bir geçmişi var. Deniz son olarak 2021 yılında müsilaj (deniz salyası) kirliliği ile gündeme geldi. Yüzeydeki müsilaj kaldırıldı, stratejik plan hazırlandı. Bilim kurulu ve eylem planı koordinasyon kurulu oluşturuldu.

Aradan üç yıl geçti. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün "Bilim 2" gemisi Marmara Denizi'ni inceleme seferlerinin ilk bölümünü geçtiğimiz günlerde tamamladı. Daha sonra ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Yücel, Marmara Denizi'nin ilk 30 metresi hariç ciddi oksijen azlığı içinde ve koma halinde olduğunu açıkladı.

Yücel, sıcaklık, oksijensizleşme ve kirliliğin denizde birbirini besleyen kısır bir döngü oluşturduğunu söyledi. Yapılan açıklamada son üç yıldaki gidişat sürerse, önümüzdeki 4-5 yıl içerisinde Doğu Marmara'da hidrojen sülfürün artacağı ve bunun da bir felaket anlamına geldiği belirtildi. Marmara Denizi, birbirini besleyen bir kirlilik çevrimi sonucu komaya girdi.

Bilim insanları, Marmara'nın sorununun azot ve fosfor yükü olduğunu hatırlatıyor ve bu yükün önemli bir kısmının tarımsal girdiler ve şehirlerin arıtılmamış, az arıtılmış veya en ileri seviyede arıtılmamış atık sularının Marmara ile buluşmasından kaynaklandığını belirtiyor. Acil olarak harekete geçilmesi gereken konuların başında da bu iki sorunun geldiği tekrar ediliyor. Aslında Marmara Denizi'ndeki acil önlemler için 6 Haziran 2021'de hazırlanan 22 maddelik Marmara Denizi Eylem Planı'ndaki maddelerden 14'ünün kirlilik yükünün azaltılmasıyla ilgili olması da bunun açıkça bilindiğini ortaya koyuyor.

Son üç yıldır bu konuda alınacak önlemler için Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planı hazırlandı. Kirlilik önleyici bilimsel projeler seçildi. Marmara Denizi Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edildi. Bu bölgenin sınırları genişletildi. Eylem planı koordinasyon kurulu oluşturuldu. Kurul bölgedeki farklı kentlerde dört toplantı yaptı. Çalışmalar sürüyor ancak Marmara'nın kirliliği de sürüyor.

Marmara Denizi uzun süredir artarak devam eden yaygın bir kirlenme süreci yaşamış ve sorun kronikleşmiştir. Bu nedenle Marmara'ya kirli atıksu girişinin önlenmesi hususu Marmara Denizi çevresindeki havzalar bütünlüğü kapsamında ele alınmalıdır.

Bu anlamda çevre koruma planı kapsamında yapılan Marmara Denizi Havzası Çevre Master Planı ve Yatırım Stratejisi çalışmaları, Marmara ve Susurluk Havza Yönetim Planları gibi mevcut çalışmalardan da yararlanılarak hızla Marmara Denizi Havza Bölgesi Su Yönetimi planı hazırlanabilir.

Ancak bu planın hazırlanmasından daha önemli olanı plandaki önlemleri sürekli ve en etkili şekilde hangi ölçekte ve hangi kurumsal yapının gerçekleştireceğidir. Bu görev halen farklı yetki ve sorumlulukları olan ilgili kurumların arasında koordinasyon sağlayacak bir kurul tarafından gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.