Sanırım 1994 ya da 1995 yılıydı; Türk Tabipleri Birliği'nde (TTB) İşyeri Hekimliği (İYH) eğitim programının güncelleştirilmesi için çalışıyorduk. Risk değerlendirmesi konusuna geldiğimizde hocalardan biri bir video izletti. Rahmetli Sakıp Sabancı'nın uluslararası bağlantılı bir tesisinin açılışında bir muhabirinin "Efendim dışarıya da ihracat yapacağınız bu tesisinizde biliyorsunuz AB uyumu için 'iş sağlığı ve güvenliği' önlemleri büyük önem taşımaktadır, bu konuda neler yaptınız" anlamındaki soruyu yanıtlamadan önce yakınında bulunan yöneticilerinden birini çağırarak, "Ne yaptık, 'Seyfi' tamam değil mi" diye sorup, olumlu yanıt alınca da muhabire dönüp, "O iş tamam güvenlikle ilgili tüm önlemlerimiz uluslararası düzeyde, iyi bir Seyfi (safety-güvenlik) sistemi kurduk" dedi. Videoyu izleyince bizlerden biri "Keşke biri de Sabancı'ya işin sağlık boyutunu yani Halit'i (healty-sağlık) sorsaydı" diye acı bir şekilde gülümsedi...

Çalışma yaşamında evrensel bilimsel gelişmeleri uygulayan tüm ülkelerde İSG (İşişçiçalışan sağlığı ve güvenliği) bütüncül bir sistemdir; bir terazinin iki kefesi gibidir. Güvenliğin bozulmasının patolojik göstergesi iş kazaları; sağlığın bozulmasının göstergesi de meslek hastalıklarıdır. Ne var ki iş kazaları anlık oldukları, adli boyutları nedeniyle hemen görünürler. Oysa meslek hastalıkları bir süreçtir. Etken(ler)le ilk karşılaşmadan yıllar sonra hatta bazen kişi o işten ayrıldıktan sonra ortaya çıkarlar.

Bir ülkede İSG boyutunun güvenilirliği bu iki sistemin kusurlarının (iş kazaları ve meslek hastalıkları) doğru bir biçimde kayıt altına alınması, gerekli önlemlerin bu doğrultuda belirlenmesi ile olasıdır. Ne yazık ki günümüzde bu denge birçok ülkede bozulmuştur. Bu nedenle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 28 Nisan 2013'te, Dünya Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Günü'nde meslek hastalıkları için "gizli salgın" tanımlamasını kullandı. Bu dengenin bozulması durumunda bu patolojilerin farklı şekillerde ciddi ölümlere yol açacağı vurgulanmış; dünyada çalışma koşullarına bağlı iş kazalarından ölümlerin yılda 321 bin olduğu, meslek hastalıklarına bağlı ölümlerin ise bunun 6 katından fazla, 2 milyonun üzerinde olduğunu bildirilmiştir.

Ülkelerin bu konuda gerekli önlemleri almamaları durumunda iş kazalarının çığ gibi artacağı, meslek hastalıklarının görünürlüğü devam ettikçe bunun faciaya varan apaçık ölümlere yol açacağını ifade edilmiştir.

Sonuç olarak ülkemizde ne yazık ki bu durum gerçekleşmiştir. SGK'nin 2022 verilerine göre, ülkemizde iş kazaları sayısı 600 binlere yaklaşırken meslek hastalıkları sayısı 953; iş kazalarından kayıt altına alınabilen ölüm sayısı 1517 iken meslek hastalıkları kaynaklı ölüm sayısı ise 8'dir.