Cumhuriyet, 101. yaşını kutluyor; kutlu olsun. Yüz yıl önce başarıyla sonuçlanan öykünün gerçek sahibi halk; o halkın önderi de Mustafa Kemal'dir. "Hafiza-i beşer nisyan ile malul" olabilir ama kurtuluş ve kuruluş öncesinde küresel güçlerin yürüttüğü lobileri unutmuş değiliz. Kimlerin "keşke Yunan kazansaydı" diye iç geçirdiklerini, kimlerin işgalci emperyalistlerle işbirliği yaptıklarını da...

Nâzım'ın Kuvayi Milliye şiirinde dizeleştirdiği gibi:

"...Ve böylece, bin dereden su getirdi

İstanbul'dan gelen zevat.

Sivas, mandayı kabul etmedi fakat,

'Hey gidi deli gönlüm' dedi

Akıllı, umutlu, sabırlı deli gönlüm,

ya İSTİKLAL, ya ölüm!"

Bu bir mücadeledir; haklıyla haksızın, iyiyle kötünün, vicdanlıyla vicdansızın, yurtseverle işbirlikçinin, bağımsızlık sevdalısıyla işgalcinin mücadelesi. Bu mücadele, Atatürk gibi kararlı bir önderin ve gözünü kırpmadan savaşanların sayesinde mutlu sona ulaştı.

Her son, yeni bir başlangıçtır. Çünkü tarih devingendir, yerinde sayanları geride bırakır. Bir "kutupyıldızı" olabilmek, özgürlükçü ve güvenli bir geleceğin inşa etmekle olanaklıdır. Bunun da yolu, "mazi ile ati" arasındaki "volan kayışı"nı sağlamlaştırmaktan geçer. Yani hem Cumhuriyetin taşıyıcı kolonlarını titizlikle korumak hem de bu geleneği demokrasiyle taçlandırmak için mücadele şarttır.

Tecrübeyle sabittir ki tarih, kimseyi görevlendirmez. Tarihten görev istenir; göreve talip olunur.

Nedir bu sözün anlamı

Anadolu kan ağlarken, miadını doldurmuş bir gemiyle Samsun'a çıkıp, ardından ulaştığı Amasya'da, "Milletin bağımsızlığını, milletin iradesi kurtaracaktır" diyebilme kararlılığıdır, tarihten görev istemek.

İçinden geçtiğimiz günler, tarihe tanıklık etmiş anların yıldönümlerine denk geliyor. Mustafa Kemal'in Meclis'e girmesini önlemek için herkesin doğduğu memlekette aday olma şartını öne sürdüklerinde Ankaralıların harekete geçip Atatürk'ü hemşeri ilan ettikleri 5 Ekim; Kurtuluş savaşçılarını bir bayram havasında karşılayan, üstlendiği ev sahipliğiyle canıyla, malıyla fiili bir başkent işlevi gören Ankara'nın başkent ilan edildiği 13 Ekim ve nihayetinde "Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz" diye muştulanan 29 Ekim, bu günlerin en güzelleridir.

Ve bu yazıya konu olan Nutuk'un okunduğu gün ise 15 Ekim'dir. Bu sene, 97. yıldönümünü kutluyoruz; kutlu olsun. Kutlamak, anlamayı gerektirir. 1927'nin 15 Ekim günü okumaya başladığı ve tamı tamına 36 saat 33 dakikada bitirdiği Nutuk için Atatürk, "mazi olmuş bir devrin hikâyesi" der. Her sözcüğü özenle seçilmiş, her tarihi anı belgelerle kanıtlanmış kurtuluş ve kuruluşun yaşam öyküsüdür Nutuk.

Yaptığı tahliller, gerçekleştirdiği analizler ile "mazi ile ati" arasındaki bu güçlü bağ ile insanlığın karşısına çıkan Mustafa Kemal'in amacı hem geleceğe ışık tutmak hem de demokrasiyi içselleştirmiş bir lider olarak, yurttaşların karşısına geçip, hesap verebilmektir.