Bir ülke gıdasını başka ülkelerin insafına bıraktığında, bağımsızlığını da yitirir. Bunun en çarpıcı örneğini Somali'de görüyoruz. Somali'nin açlığı, Türkiye'ye ders olmalı.

Yaklaşık 19.7 milyon nüfusa sahip Somali, 637 bin kilometrekarelik geniş yüzölçümüne rağmen açlıkla boğuşuyor. Bugün ülkede 6 milyon insan acil yardıma muhtaç. Birleşmiş Milletler Gıda Programı, bu gereksinimin yalnızca yüzde 20'sine yanıt verebiliyor. Yani, milyonlarca insan aç!

Somali, bir yandan iklim krizinin ve kuraklığın pençesinde, diğer yandan da bitmeyen iç savaşlarla boğuşuyor. Eş Şebab militanlarının etkinliği sürüyor, klan temelli siyasi bölünmüşlük merkezi otoriteyi zayıflatıyor. Somali'de 3,9 milyon kişi evini terk etmiş durumda, binlercesi Avrupa'ya sığınmak için yollara düşüyor. Ekonomisi çökmüş; kişi başına düşen gelir 2 bin doların bile altında.

SONU ACI OLDU

Oysa Somali bir zamanlar kendi kendine yetebilen, hatta ihracat yapabilen bir ülkeydi. 1970'lerde nüfusun yüzde 70'inden fazlası göçebe hayvancılıkla geçiniyordu. Deve, koyun ve keçi sürüleri Arap ülkelerine ihraç ediliyordu. İhracat gelirlerinin yüzde 80'i hayvancılıktan geliyordu.

Ama 1980'lerden itibaren küresel şirketler ve uluslararası kurumlar devreye girdi. IMF ve Dünya Bankası'nın dayattığı "yapısal uyum programlarıyla Somali'ye şu söylendi: "Yerli üretimi desteklemeyin, dışarıdan ucuz et alın."

Kâğıt üzerinde mantıklıydı: Avustralya'dan, Avrupa'dan, Brezilya'dan gelen donmuş et Somali'deki üretimden daha ucuz görünüyordu. Ama sonuç tam bir felaket oldu.

Yerli üretici rekabet edemedi, çobanlık çöktü, kırsal ekonomi dağıldı. İnsanlar şehirlere göçtü. Hayvancılık kültürü, üretim kapasitesi ve gıda bağımsızlığı yok oldu. 1990'larda iç savaş patlayınca zaten çökmüş olan üretim sistemi tamamen dağıldı. 1992'deki büyük açlık felaketinde 300 bin insan yaşamını yitirdi.

Bugün Somali hâlâ büyük hayvan varlıklarına sahip, ama işleme tesisi yok, soğuk zinciri yok, veteriner hizmetleri altyapısı yok. okuluslu şirketler Somali'den ucuz canlı hayvan alıyor, eti, sütü, deriyi kendi ülkelerinde işleyip katma değeri kendilerine bırakıyor. Somali ise sadece hammadde sağlayıcısı haline getirildi.

TÜRKİYE İİN AIK DERSLER

Somali'nin yaşadığı bu süreç bize çok net bir uyarı yapıyor.

- Ucuz ithalat yerli üretimi bitirir.

- Veteriner hizmetleri ve gıda güvenliği altyapısı ulusal meseledir.

- Katma değer ülke dışına çıkmamalıdır.

- Yardım ve ithalat adı altında gelen politikalar uzun vadede bağımlılık yaratır.

Bugün Türkiye'de de benzer söylemleri sık sık duyuyoruz: "Dışarıda et daha ucuz." Evet, ithalat kısa vadede fiyatları düşürebilir. Ama uzun vadede üreticiyi üretimden koparır. iftçi üretimden çekildi mi, kırsalda yaşam biter, hayvancılık çöker, gıda bağımsızlığı kaybolur.

Somali örneği bize şunu net biçimde gösteriyor: Emperyalizm yalan söylemedi. Evet, Somali'de üretim gerçekten daha pahalıydı. Ama söylemedikleri şey şuydu: Eğer üretmezsen, ucuz da olsa bir gün aç kalırsın.

GENEL MÜDÜRLÜK NEDEN ÖNEMLİ

Bir ülkenin gıda güvenliği, hayvancılığının sürdürülebilirliği ve halk sağlığı, veteriner hekimliğin kamusal otoritesiyle doğrudan bağlantılıdır. Dünyanın pek çok ülkesinde bu işlerin devlet düzeyinde, bağımsız ve güçlü bir "veteriner otoritesi" tarafından yürütülmesi tesadüf değildir. ünkü salgın hayvan hastalıkları yalnızca hayvanları değil, insan sağlığını ve ekonomiyi de tehdit eder.