Hakikat mesleğinin düsturları ve hakperestlik (6)

Başkasının mesleğinin haksızlığını veya çirkinliğini ima eden hak yalnız benim mesleğimdir veyahut güzel benim meşrebimdir. (Lem'alar, İhlâs Risalesi) anlayışı hakikate zıttır.

- Bir meselenin münazarasında kendi sözünün haklı çıktığına taraftar olup, kendi haklı çıktığına sevinse, hasmının haksız, yanlış olduğuna memnun olsa, insafsızdır. (Lem'alar, s. 387.)

HAKİKATE KARŞI ZULÜM VE TARAFGİRLİK

- Bir gemide veya evde bulunan, dokuz masuma karşı bir câni için o gemi ve haneyi yok etmeye çalışan zulmeder. Zalimliğini, semavata işittirir. (Mektubat)

- Bu asırda; toplum hayatı siyaset, medeniyetin sebep olduğu gadab-ı İlâhîyi celbedecek, damarları, âsabları heyecanlandırıp, bâtın-ı kalbe, kalbin içine hatta hakaik-i imaniyenin elmasları derecesine o zararlı, fânî arzuları yerleştiren, şırınga eden dalâletlere taraf- girâne zulümlere alet olmamak. (Kastamonu Lâhikası, s. 104.)

- Hak, hakikat, din ve adalet hesabına olmayan, inat, asabiyet-i milliye, menfaat-i cinsiye ve nefsin enaniyetine dayanan, emsalsiz gaddarâne zulme taraftar olmamak. (Kastamonu Lâhikası, s. 194.)

HAKİKATE KARŞI MENFÎ TUTUMLAR

- Hakikatin keşfine mâni olan arzu-yu hilâf isteğin zıddı ve iltizam-ı muhalif karşı tarafı tutmak ve taraftar-ı nefis cihetiyle asılsız evhamını vehimler bir asla ircâ etmekle döndürmek kendini mâzur göstermek.

(Muhakemat, s. 121,163.)

- Memuriyet bir hizmetkârlıktır, bir hâkimiyet ve benlik için tahakküm baskı kurmak âleti değil.

- Hakkı, bâtılın savletinden (hücumundan) kurtarmak. (Yirminci Lem'a) İttifakı gerektirir.

- Bir meselenin münazarasında kendi sözünün haklı çıktığına taraftar olup ve kendi haklı çıktığına sevinse ve hasmının haksız ve yanlış olduğuna memnun olsa insafsızdır. Hem zarar eder. (Yirminci Lem'a) Bu olumsuz düşüncede olan birisi bilmediği birşeyi öğrenmiyor. Aksine gurur ve enaniyeti kuvvetleniyor.

- Hakkın hatırı olan bilmediğimiz bir hakikati müdafaa değil, ale'r-re'si ve ayn baş göz üstüne kabul ederim. (Barla Lâhikası, Mektup: 131) kadirşinaslığını gösterebilmek.

- İnsanın, eli veya fehmi anlayışı yetişmediği güzel birşeyi, kendisini teselli için takbih eder. kötüler (Mesnevî-i Nuriye, s. 41.) Haktan uzaklaşmanın ve bencilliğin ilginç bir savunması!

- Hakikat hesabına olan tesadüm-ü efkâr fikirlerin çarpışması ise maksatta ve esasta ittifak ile beraber, vesailde vesilelerde ihtilâf eder. (Mektubat) Dünyada hiçbir kimsenin kabullenemeye- ceği fikirlerle değil.