Köşemde, 26.08.2024 tarihinde Sosyal Güvenlik Kurumu'nun "Tahsil edemediği prim alacağı 800 milyar TL mi" başlıklı yazımı okumuştunuz. O yazımda, SGK'nın tahsil edemediği prim alacaklarının gizlenip gizlenmediğini, gerçeği yansıtıp yansıtmadığını irdelemiş ve bazı sonuçlara ulaşmıştım. Yazımda ifade ve tespit ettiğim konuya ilişkin olarak Sayıştay'ın Sosyal Güvenlik Kurumu 2023 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu yayımlandı. Bugün sizlere; Türkiye'de en önemli kurumlardan biri olan ve sosyal güvenliğe ilişkin bütün iş ve işlemleri yürüten kurumun alacaklarını doğru bir şekilde takip ve tahsil edemediğini Sayıştay raporundaki tespitlerden yararlanarak ortaya koymaya çalışacağım.

TAHAKKUK ESASI NEDEN UYGULANMIYOR

Sayıştay, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından gerçekleştirilen muhasebe işlemlerinin tahakkuk esaslı muhasebe sisteminin mantığına uygun olmadığı ve mali tablolarda yer alan tutarların cari ve geçmiş dönemde Kurum alacağına dönüşmüş tutarları tam olarak yansıtmadığı sonucuna aşağıdaki gerekçelerle ulaşmıştır.

"5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 49'uncu maddesinde; muhasebe sisteminin; mali raporların düzenlenmesi ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak ve karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde kurulup yürütüleceği, kamu hesaplarının; kamu idarelerinin gelir, gider ve varlıkları ile mali sonuç doğuran ve öz kaynağın artmasına veya azalmasına neden olan her türlü işlemler ile garantilerin ve yükümlülüklerin belirlenmiş bir düzen içinde hesaplara kaydedilerek yönetim ve denetim yetkilileriyle kamuoyuna gerekli bilgilerin sağlanması amacıyla tutulacağı hükme bağlanmıştır.

Aynı kanunun 51'inci maddesinde ise kamu gelir ve giderlerinin tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterileceği, bütçe gelirlerinin tahsil edildiği yılda kaydedileceği, bütçe giderlerinin ödendiği yılda muhasebeleştirileceği, kamu hesaplarının mali yıl esasına göre tutulacağı belirtilerek muhasebe sisteminin temel ilkeleri ortaya konulmuştur.

Kurum muhasebe hizmetleri, Mali Otomasyon Sistemi Projesi (MOSİP) adı verilen bir sistem üzerinden yürütülmektedir. Kurum gelirleri arasında önemli bir yer tutan genel sağlık sigortası (GSS) primleri, kamu hizmetlerinde çalışanlardan prim gelirleri (memurlar) ile ek karşılık primlerinin tahakkuk işlemleri MOSİP Sistemi'nde kayıt altına alınmaktadır. 5510 sayılı Kanun'un 41-b maddesi kapsamındaki primlerin, süresinde ödenmeyen 41-a kapsamındaki primlerin, gecikme cezası ve zamların ve sosyal güvenlik destek primi (SGDP) gelirlerinin tahakkuk işlemleri ise MOSİP dışındaki bilgi sistemlerinde (Güvence ve İşveren Sistemleri) gerçekleştirilmektedir.

SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü'nden alınan veriye göre; Kurumun 2023 yılı sonu itibarıyla 41-a kapsamında 412.471.503.673,00 TL, 41-b kapsamında 191.849.648.739,00 TL, 41-a kapsamında yapılandırılan alacağın aslı 41.823.941.033,00 TL, 41-b kapsamında yapılandırılan alacağın aslı 4.067.164.639,00 TL tutarında Kurum alacağı bulunmaktadır. Kurum alacağına dönüşen bu tutarlar tam ve doğru olarak mali tablolara yansıtılamamaktadır.

Hizmet akdine dayalı prim gelirleri (41-a kapsamında olanların prim gelirleri) 2023 yılında tahakkuku tahsiline bağlı bir gelir gibi tahsilat yapıldığında prim gelirinin hem tahakkuku hem de tahsilatı aynı muhasebe işlem fişinde yapılmaya başlanılmıştır. Ayrıca, 2023 yılında 41-a kapsamındaki Kurum alacaklarının cari dönemdeki tahakkuk kayıtları yapılmaya başlanılmış olsa da tahakkuk kayıtlarının mükerrer yer alması nedeniyle tahakkuk eden ve tahsil edilemeyen hizmet akdine dayalı prim gelirlerinin gerçeği yansıtmadığı tespit edilmiştir. Mükerrer olarak yıl içinde kaydedilen prim tahakkukları dönem sonu itibarıyla ters kayıt yapılarak muhasebe kayıtlarından çıkarılmıştır."