Sözlükte "terazi" anlamına gelen "mîzân" ve onun somut şekli olan geleneksel tartı aleti, birçok kültürde olduğu gibi Kur'ân-ı Kerîm'de ve ilhamını ondan alan İslam kültüründe de evrensel ahlâkî değerler olan adalet, doğruluk ve dürüstlüğün sembolü olarak kullanılır. Tefsir âlimleri, "mîzan" kelimesinin geçtiği ayetleri açıklarken sıklıkla "Adalet Allah'ın yeryüzündeki terazisidir" ifadesini kullanarak buna işaret etmişlerdir. Onun için Fahreddin er-Râzî, "Büyük Tefsir" (et-Tefsîru'l-Kebîr) diye de tanınan Mefâtîhu'l-Gayb'ında (Beyrut 14212000, XXIX, 81-82) "Terazide başka hiçbir alette bulunmayan bir adalet (manası) vardır" der. Kur'an'da mîzân kelimesi, ya doğrudan "adalet" anlamında veya adaletle ilişkili konulardan bahseden ayetlerde bu ilişkiyi ifade eden bir bağlamda kullanılır. Görebildiğimiz kadarıyla mîzân kelimesinin doğrudan "adalet" anlamında açıklandığı ayetler şunlardır:"O Allah ki, Kitabı ve adaleti (mîzân)hakikat olarak indirmiştir (Şûrâ 4217)."Andolsun biz peygamberlerimizi açık kanıtlarla gönderdik ve insanların adaleti (el-kıst) ayakta tutmaları için beraberlerinde Kitabı ve adaleti (mîzân) indirdik" (Hadîd 5725)."Göğü Allah yükseltti ve mîzânı (kozmolojik düzen yasasını) O koydu ki, adaletten (mîzan) sapmayasınız; ölçüyü adaletle (bi'l-kıst) yapasınız ve eksik tartmayasınız" (Rahmân 55 7-9).Bazı müfessirler iki ayette (İsrâ 1735; Şuarâ 26182) geçen "bi'l-kıstâsi'l-müstakîm" ifadesini "bi'l-mîzâni'l-müstakîm" diye açıklarlar. Taberî, bu tamlamanın "şaşmayan, yanılmayan ve yanıltmayan adalet" anlamına geldiğini söyler. Benzer açıklama Zemahşerî'nin el-Keşşâf'ında da yer almaktadır.Yukarıda bir kısmımın anlamını sunduğumuz Rahmân suresinin 1-9. ayetlerinde Allah'ın Kur'an'ı indirdiği, insanı yarattığı, ona "beyan"ı öğrettiği (bilgisini ve düşüncesini anlatma yetisini verdiği); güneş ve ayın bir "hesab"a bağlı olduğu, yıldızların ve ağaçların "secde" ettiği ve Allah'ın göğü yükselip "mîzân"ı koyduğu çok kısa ayetlerle özetlenir. Daha sonra, "mîzân"ı koymasının nedeni olarak insanların adaletten (mîzan) sapmamasını; ölçüyü adaletle (bi'l-kıst) yapasını ve teraziyi (mîzân) eksik tutmamasını sağlamak olduğu bildirilir. Esasında, diğer ilgili ayetlerde olduğu gibi burada da bilimsel bir kozmolojiden bahsedilmemekte; tanınmış İslam hukuk felsefecisi Wael b. Hallaq'ın deyimiyle- bir "ahlâkî kozmoloji" verilmektedir (bk. M.Ü. İlâh. Fak. Der. 43 (20122), 352-355).Bu ayetlerde evrendeki düzen ve denge, dolayısıyla kozmik yapıdaki adalet de toplumsal ilişkiler düzenindeki adalet de "mîzân" sembolüyle ifade edilmiştir. Başka ifadeyle burada doğal hayatın