Menderes idam edilince uçan binlerce kuş neyin nesiydi

MUSTAFA ARMAĞAN

Bundan 64 yıl önce canice idam edilen Başbakan Adnan Menderes'in idamı sırasında ve sonrasında yaşananlarla ilgili bazı ilginç şahitlikler var. Mesela DP Bolu milletvekili Reşat Akşemsettinoğlu şöyle anlatır:

"Menderes'in (…) İmralı'ya getirildiğini öğrendik. Daha sonra eli tomsonlu bir yedek subay yanımıza geldi. Bize pencerelere yaklaşmamamızı, dışarı bakmamamızı ve arkamız pencerelere dönük oturmamızı söyledi. Bu arada bulunduğumuz yere birkaç nöbetçi bırakıp gitti. Bir şeyler olacağını anladık. İçimiz birden korkuyla doldu. İdam sehpasının bir binanın arkasında, bize 30-40 metre uzaklıkta olduğunu öğrenmiştik. Biz görmüyoruz ama buraya birtakım insanların hızlı adımlarla gidip geldiklerini, telaşlı konuşmalar olduğunu arkamız dönük olmasına rağmen hissediyoruz. O sırada göremediğimiz idam sehpasının bulunduğu yerden bir ses yükseldi. Biri Menderes hakkında verilen kararı okuyordu. Kararın okunması tam 20 dakika sürdü. Saat tam 13.23'te birden bir "Allah" nidası işitildi. Olanca metanetime rağmen yerimden fırlayarak, "Arkadaşlar, bu Menderes'in sesidir, yanılmama imkân yok. Onu da idam ettiler" dedim. Hepimiz birden donduk, kaldık…"

Bundan sonra hem hazin, hem de hayret verici bir anekdot anlatır:

"Menderes'in dudaklarından "Allah" kelimesinin çıkmasından 5-10 dakika sonra müthiş bir hadise meydana geldi. Hava birden kapandı ve dehşetli bir yağmur başladı. Yağmur 15 dakika sürdükten sonra yeniden güneş açtı. Bu tabiat olayı da bizi idamlar kadar etkiledi…" (Yıllarboyu Yakın Tarih Dergisi, Sayı: 6, Eylül 1978, s. 27.)

Reşat Bey Belçika'da çıkan Türk Sesi Dergisi'nde aynı sahneyi daha geniş anlatmış:

"Dışarıda hava birdenbire kararmıştı. Adeta etraf seçilemez hâle gelmişti. Koğuşta dahi birbirimizi seçemez olmuştuk. Saat tam 13.23'te Allah sesi bir anda etrafa yayıldı. Bu ses Menderes'in sesi idi. İki dakika sonra saat 13.25'te semadan tufan hâlinde bir yağmur sağanağı indi. Bu sağanak sanki ağaçları, binaları, insanları, eşyaları, gökten sürükleyip getiren bir seldi. İmralı'da bulunan karaağaçların dallarında tüneyen on binlerce kuş, yağmurun şiddetinden dolayı yerlerinden fırlayıp havaya süzülmüşler ve etrafı büsbütün karartmışlardı. Bu hadise hepimizi şaşkınlık içinde bıraktı. İlahi bir halin tezahürünü görmemek kabil değildi. Öyle tahmin ediyorum ki bu yağmurun yağdığı ve toprağı suladığı sırada, büyük vatan evladı Menderes'in, aziz ruhu, bulutların arasına süzülmüş ve mübarek cesedini bu yağmur suları gasletmişti. Sonradan öğrendiğimize göre hâkim, savcı ve subay maskesi altında Menderes'in idamını seyretmeye gelen katiller, yağmurun bu şiddeti karşısında çil yavrusu gibi etrafa kaçarak Menderes'in son anlarını görmek zevkinden mahrum kalmışlardı."(Turhan Dilligil, İmralı'da Üç Mezar, Dem Yay., 1989, s. 92-93.)

Ardından Çingene cellat Üsküdarlı Kemal Ayson, yağlı ilmiği Menderes'in boynuna geçirdi. Menderes bir an etrafına acı acı baktı. Bu onun son bakışı oldu.

Herkes yazmıştı idamları ama Necip Fazıl'ınki kadar unutulmayan bir yazı yoktur herhâlde (Son Posta, 10 Şubat 1962). Üstad, iki gardiyanın ağzından, kendi üslubunu katarak belki de tarihteki en etkili idam tablolarından birini çizmiştir.