"Şapka Devrimi" lafını anca İngilizceye çevirince ayılıyoruz: Hat Revolution. İyi de şapka gibi moda olan bir giysinin "devrimi" nasıl mümkün olabildi, Bir 'gardrop devrimi' yapıldı da haberimiz mi yok gibi espriler yapılabilir belki ama meselenin 1925-26'ların Türkiye'sinde hafife alınır tarafı yoktu; bırakın şapka giymemeyi, "canım şapka giymek istemiyor" demek dahi idam sehpasına kadar götürebilecek ağır bir suç teşkil ediyordu.

Herkesin başına fes, sarık, takke, külah, bere vs. giydiği bir zamanda başı açık gezmek diye bir şeyin olmadığını göz önüne alırsanız bütün erkeklere şapka giyme mecburiyetini getiren "Şapka İktisâsı Hakkında Kanun"un nasıl bir zorlamayla uygulandığını anlayabilirsiniz.

İstiklal Mahkemelerinin Devrim Fransa'sındaki terör mahkemeleri benzeri çalıştığı bir dönemde cezalandırılan binlerce kişi arasında sembol isim olarak Babaeski Müftüsü Ali Rıza Hoca ile beraber Ankara Ulucanlar Cezaevi'nde idam edilen İskilipli Atıf Hoca'nın ayrı bir yeri vardır.

Hakkında çok soru sorulduğu için burada 5 tanesini kısa kısa cevaplandıracağım.

Soru 1: Diğerleri unutulduğu halde "şapka inkılabı" denilince İskilipli Atıf Hoca neden gündemde

Aslında Atıf Hoca'nın diğerleri gibi unutulması gerekirken çok partili hayata geçilmesi üzerine açılan ağızlar sayesinde CHP dönemindeki cinayet ve zulümler özellikle muhafazakâr camianın yazarlarınca dile getirilmişti. Unutulan yiğitlerimizden Sinan Omur, İskilipli Atıf Hoca Nasıl İdam Edildi adlı bir kitap çıkarmış, Necip Fazıl ise 17 yıl sonra Son Devrin Din Mazlumları adlı kitabında Atıf Hoca'ya genişçe yer ayırmıştı. Bu iki kitabın etkisiyle Atıf Hoca 70'li yıllarda çoğalan İslamî basının dâvâ malzemeleri arasına girmiş ve bu sayede ortak hafızaya transfer edilmiştir.

Soru 2: İskilipli Atıf Hoca kimdir

İskilip'te doğdu. İstanbul'da Medrese ve İlâhiyat Fakültesi'nden mezun olarak Kabataş Lisesi Arapça öğretmenliğine tayin edildi. Bodrum'a sürüldü; oradan Kırım'a geçti. II. Meşrutiyet'in ilânından önce İstanbul'a döndü. SebîlürreşâdveBeyânülhak dergilerinde yazdı. Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'nın katli olayına karıştığı gerekçesiyle Sinop'a sürüldü. Mütareke döneminde Mustafa Sabri Efendi'nin başkanlığında kurulan Müderrisîn Cemiyeti'nin 2. başkanlığına tayin edildi. Cemiyet sonradan Teâlî-i İslâm Cemiyeti adını aldı. Sabri Efendi'nin şeyhülislâmlığa tayini üzerine başkanlığa getirildi. 1924'te Maarif Vekâleti'nin ruhsatıyla bastırdığıFrenk Mukallidliği ve Şapkaadlı risalesi yüzünden şapka kanununa muhalefetten idama mahkûm edildi (4 Şubat 1926).

Soru 3: Yunan uçaklarından atılan bildiriye imza attı mı

Mahkeme üyesi Reşit Galip şöyle çıkışır Atıf Hoca'ya: "Sen en karanlık günlerde Teali-i İslamcılık yap, Mustafa Sabri'nin yanında yer al da, sonra karşımızda şöyle böyle söyle. Sözleriniz hiçbir gerçeğe uygun değildir." Bunun üzerine Atıf Hoca "Bunun belgesini size gösterdim" der. Reşit Galip kızar: "Ne belgesi" Atıf Hoca gayet sakin "Mustafa Sabri ile bu beyanname meselesini görüşseydim tekzip etmezdim" der. Suçlandığı beyannameyi imzalamadığı gibi Mustafa Sabri'ye açıkça muhalefet ettiğine dair resmî bir tekzip belgesi de sunmuştur mahkemeye. Onu hatırlatır. Reşit Galip kızgın bir tonda "Belgeyi göster" diye hırçınlaşır. Atıf Hoca sözlerine elindeki gazete parçasını göstererek devam eder: "Vakit gazetesinin 1034. nüshasında tekzibnamem duruyor. Şimdi bu durup dururken bendenize belge sormak bilmem nasıl olur" Reşit Galip, Atıf Hoca'nın tekzip metnini kendisini kurtarmak için yayımladığını söylemek zorunda kalır. Hoca "Öyle olsaydı onlarla beraber olurdum der, yollarının ayrıldığından bahseder. Demek ki, tekzip metni kuvvetli bir belgedir. İşte Reşit Galipin cevabı: "Sus! Bizi çileden çıkarma! Biz budala olmalıyız ki, bu sözlere inanalım. () Çıkarın!"