23 Nisan 'dünya çocuklarının bayramı' ise Gazzeli çocuklar çocuk değil mi

MUSTAFA ARMAĞAN

Rahmetli araştırmacı Necdet Sakaoğlu'nun Toplumsal Tarih dergisinde çıkan "Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nın tarihinden" başlıklı çarpıcı araştırmasını okuyunca 'Sahi, bayramların da bir tarihi olmalı, değil mi' sorusuyla araştırmalara dalmıştım.

23 Nisan'ın "çocuk bayramı" olarak kutlanışının tarihine eğiliyor ve ilginç sonuçlara ulaşıyordu Sakaoğlu. Mesela ilk 23 Nisan'ın, 23 Nisan 1921'de 'bayram' olarak değil, 'tezahürat' olarak kutlandığını öğreniyoruz; o sırada çocuk bayramı olmamıştır henüz. 23 Nisan'ın çocuk bayramı olarak kutlanması için 1929 yılını beklemek gerekecektir; yani TBMM'nin açılışının 9. yıldönümünü... Ama o da resmen kutlanmış değildir, çocuk etkinliği olarak kutlanmıştır.

23 Nisan'ın neden ve nasıl çocuk bayramı olduğunun ilginç bir tarihi var.

Himaye-i Etfâl Cemiyeti (sonradan Çocuk Esirgeme Kurumu), 1921 yılında esas olarak gazi ve şehit çocuklarının bakımını üstlenmek amacıyla kurulmuş devlet destekli hayır kurumlarından biridir.

1929 yılına kadar sadece Hâkimiyet-i Milliye Bayramı olarak kutlanan 23 Nisan Himaye-i Etfal cemiyeti'nin yani Çocuk Esirgeme Kurumu'nun yardım toplama faaliyetidir esasen. "Çocuk bayramı" olarak kutlanması gayri resmidir, kanunla düzenlenmemiştir. Resmen çocuk bayramı olması 12 Eylül darbesinin ardından, Kenan Evren'in başında bulunduğu Milli Güvenlik Kurulu tarafından kabul edilecektir.

İşte Çocuk Esirgeme Kurumu kendi örgütüne yolladığı bir genelge ile 2329 Nisan günlerini "Çocuk Haftası", 23 Nisan'ı da Hâkimiyet-i Milliye Bayramı'na paralel olarak "Çocuk Bayramı" ilan etmiştir cemiyet başkanı Doktor Fuat (Umay) Bey. Ama bu sivil bir derneğin kutladığı şenlik manasında bayramdır. Dediğim gibi resmen bayram yapılması, darbe yüzünden dünyada itibarı dibe vuran Kenan Evren'in şirinlik marifetidir.

Evet, Çocuk Esirgeme Kurumu 23 Nisan'ı okullarda etkinlik şeklinde kutlamaya başlamıştır ama kısa sürede asıl amacından sapmakta gecikmeyecektir.

Şehit ve gazi çocuklarının daha iyi şartlarda eğitilmesi, bakılması ve yetiştirilmesi amacıyla ihdas edilen çocuk bayramları valilerin, müdürlerin, eşrafın kendi çocuklarını süsleyip püsleyerek kortejlere katmaları, "renkli ve göz alıcı balolara" götürmeleri, en güzel kimin (sonraları hangi okulun) çocuğunun giyindiği yarışmaları gibi çarpık uygulamalara sahne olmaya başlayan 23 Nisan kutlamalarına ilk tepki hemen ertesi yıl liberalsol eğilimli Resimli Ay dergisinden gelecektir.