ŞİÖ ve Yeni Delhi Deklarasyonu

Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)'nün Devlet Başkanları Konseyi'nin 23. toplantısı, 4 Temmuz 2023'te Hindistan'ın ev sahipliğinde sanal ortamda gerçekleştirildi.Toplantıda en önemli gelişmeler ŞİÖ'nün yeni üyesi İran'ın da Cumhurbaşkanı düzeyinde katılımı ve Yeni Delhi Deklarasyonu'nun kabulüydü. İran'ın üyeliğiyle ŞİÖ'nün sınırları Basra Körfezi'ne yani Ortadoğu'ya genişlerken, kabul edilen Yeni Delhi Deklarasyonu'yla da Orta Asya çekirdek bölge ilan edildi. Toplantıda tam üyelik için mutabakat muhtırasını imzalayan gözlemci statüsündeki Belarus'un, yakın gelecekte tam üyeliğe alınmasına kesin gözüyle bakılıyor. Deklarasyon'la küresel siyaset ve teknolojideki hızlı değişimler, devam eden çatışmaların ve ekonomik sorunların karmaşıklığı karşısında "etkili küresel kurumlara" ve "daha adil ve etkili uluslararası işbirliğini teşvik etmek için yeni yaklaşımlara" yönelmenin gereklikliliğine değiniliyor. Ayrıca "bloklaşma, ideolojik ve çatışmacı yaklaşımlara" karşı duruş sergilenirken, "işbirliği, karşılıklı saygı, eşitlik, kültürel ve medeniyet çeşitliliği"nin desteklendiği bildirildi. Son dönemde uluslararası sistemde ABD-Çin arasındaki muhtemel Yeni Soğuk Savaş söylemlerine atfen, Çin devlet başkanı Xi Jinping'in "bölgelerinde yeni bir Soğuk Savaş veya ideolojik kamplaşma temelli çatışmanın kışkırtılmasına yönelik dış girişimler" hususundaki önemli uyarısı ABD'ye yönelikti. Bununla birlikte toplantıdan, eski ABD başkanı Donald Trump döneminde Çin'e karşı 9 Mayıs 2019'da başlatılan yeni gümrük tarifeleri, yani Çin mallarına yüksek gümrük vergileri getirilmesinin rahatsızlığının devam ettiği anlaşılıyor. Çünkü ABD-Çin karşılıklı yüksek gümrük tarifesi uygulamasının, özellikle ABD'nin tutumunun Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) küresel serbest ticaret işleyişini de olumsuz etkilediği görüşü hakim. Dolayısıyla "küresel ekonomi yönetişiminin reforme edilmesi" ve "DTÖ'nün ilkelerine dayalı açık, şeffaf, adil, kapsayıcı, ayrımcı olmayan, çok taraflı bir ticaret sistemi"nin inşa edilmesi için ortak taahhütler bildirildi. Ayrıca ABD dolarına bağımlılığın azaltılmasında önlemler alınması kararlaştırıldı. ŞİÖ toplantısında NATO ve Batılı ülkeler tarafından "küresel füzesavar sistemlerinin tek taraflı ve sınırsızca güçlendirilmesi" ile "bilgi ve iletişim teknolojilerinin askerîleştirilmesi" de küresel güvenlik ve istikrarı tehlikeye