Azerbaycan-Ermenistan mutabakatında ABD'nin menfaati

ABD Başkanı Donald Trump'ın aracılığıyla Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermanistan Devlet Başkanı Nikol Paşinyan, Beyaz Saray'da 08 Ağustos 2025'te "barışa bağlılıklarını göstermek ve Zengezur Koridoru'ndaki bağlantı anlaşmazlığına olası bir çözümün parametrelerini belirlemek için ortak mutabakat imzaladılar".

Trump'ın mutabakata aracılık etmesi "Ortadoğu, Rusya ve Avrupa coğrafyasının ortasında yer alan Kafkasya'da ABD'nin siyasî, ekonomik, jeopolitik vb. manevraları hususunda da stratejik bir adımı temsil ediyor".

Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni, Ermenistan'ın Syunik bölgesi üzerinden Azerbaycan'a bağlayan Zengezur Koridoru'na ilişkin anlaşmazlığın çözümünde ilerleme kaydedilmiş ve Ermenistan'ın saldırıları karşısında Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'ı geri aldığı 2020 ve 2023 savaşlarının ardından yeni bir savaş ihtimali de şimdilik ortadan kalkmıştır.

Trump'ın arabuluculuğuyla müdahil olduğu Kafkasya'da, ABD, Rusya'nın yakın çevresine girdi. Bir de mutabakatla, Rusya, İran, in, Hindistan gibi önemli BRICS aktörlerinin bulunduğu bölgede, Washington'un etkisi görüldü. ABD'nin özellikle Hindistan'la enerji ve yüzde 50'ye yükselttiği gümrük tarifeleriyle bir çekişmesi söz konusu.

Mutabakattan bir gün sonra 09 Ağustos'da Hindistan Başbakanı Narendra Modi, X hesabından Putin'le gerçekleştirdiği görüşmeden "Rusya-Hindistan stratejik ortaklığını derinleştirme kararı aldıklarını" açıklaması, Beyaz Saray'a verilen cevap mahiyetindeydi.

Bununla birlikte Washington, Zengezur Koridor'u üzerinden "Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası (Trump Route for International Peace and Properity-TRIPP) adıyla yeni bağlantı güzergahının açılmasını" öngörüyor. Beyaz Saray'ın TRIPP'i sadece mal/ürün taşımacılığında değil, aynı zamanda Avrasya'nın yeni jeopolitiğini şekillendireceği muhtemeldir. "ABD, Zengezur Koridoru boyunca geniş ulaşım, enerji ve dijital altyapı kurmayı hedefliyor". Yine bu hedef bölgede Rusya, İran ve in'in etkisini de azaltmaya yöneliktir.

Foreign Policy dergisinin 08 Ağustos'taki web sitesinde "ABD'nin, Zengezur Koridoru'ndaki projesinin Ermenistan yetkisinde işletileceği, fakat projeyi ABD'li şirketin gerçekleştireceği" kaydediyor. Böylece Orta Asya ticaret bağlarının güçlendirileceği, in'e erişim yollarını etkileyeceği ve Türkiye'nin 1993'te kapatılan Ermenistan sınırının yeniden açılacağı" ihtimaller arasında. Tüm bunlarla ABD, bölgedeki nüfuzunu arttıracaktır.

Yine mutabakatla ABD, Ermenistan'da askerî üssü bulunan Rusya'nın Erivan üzerindeki himayesini de tehlikeye sokuyor. Buna karşılık Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise, mutabakatın imzalandığı gün "Rusya Güvenlik Konseyi'ni bölgesel politikalar ve güvenlik gündemiyle topladı".