Bir ulusun kültür değerleri, kavram dünyası, yaşam biçimleri söz varlığının incelenmesiyle belirlenebilir. Her toplum, kendi bakış açısı ekseninde yorumlayarak kültürünü oluşturur. Çünkü dil, çevre koşullarıyla biçimlenirken, çevre de o dili konuşan insanların bakış açılarıyla biçimlenir. Dil, ulusal kültürün en önemli aktarıcısıdır. 19. yüzyılın önemli âşığı Hekimhanlı Âşık Esirî'nin dilindeki sözcük kadrosunun zenginliği yani söz varlığı, şiirlerin estetik değerini yükseltmektedir. O'nun Türkçesi, köylünün, çobanın, şehirdeki halkın Türkçesidir. Ayrıca Alevi-Bektaşi kültürü içinde yetişmesi, deyişlerinde: Esirî der Ehlibeyt'e bendeyizVahdetteyiz devrandayız demdeyiz gibi tasavvufi ifadeleri kullanması, geniş kültürüne dayalı telmihlere bolca yer vermesi dilinin zenginliğinin ana kaynağını oluşturmuştur. Her özün bilmezi mihenge vurma Hazer kıl cahilin yanında durma Manâdan bilmeze mesele sorma Arif vardır ıssız sanma cihanı gibi öğüt yüklü deyişleri bu görüşümüzün kanıtlarındandır. Esirî'nin şiirlerinde Allah; "Tanrı, Hüda, Hakk, Rab, Mevla, Hâlık, Bari vb." terminolojileriyle karşılanmaktadır. Kimi din ulularının yanı sıra 'dört kapıyı kırk makamı sır bilen' gibi dini kavramlar önemli söz varlıkları olarak yer almaktadır. Ağu, Dehr, bus, çarh, sebak, kırcı, tamu, eğn vb. sözcükleri özenle seçtiği için, halk dilinin kendisine özgü sıcaklığı, kıvraklığı ve yalınlığı ön plana çıkmıştır. Eski zamanlara ait olup bugün yazı dilinde kullanımdan düşmüş olan arkaik sözcüklerin, Türk dilinin tarihî gelişim sürecinde önemli rol oynadıkları bilinmektedir. Bugün yazı dilinde tamamen kullanımdan düşmüş olan bu sözcükler, bazı Anadolu ağızlarında varlığını sürdürebilmektedir. Esirî'nin elimizde olan cönklerdeki şiirleri incelendiğinde; dercet, tekavüt, kemha, çec, kücü, bocu, musahip, nikâp, libas gibi çok sayıda arkaik sözcüklerin yer aldığı görülmektedir. Örneğin: Kemha çıkar bizim dezgâhımızdan Kıl harar dokuyan kücü değiliz Biz beli demişiz ervahımızdan Tatlı teveğimiz acı değiliz deyişinde geçen Kemha ve kücü arkaik sözlerdendir. Kemha, düz ve desenli dokunan makbul eski bir kumaş çeşidi olup bugün Hekimhan'da yapılışı da adıda unutulan arkaik sözcüklerdendir. Kücü de halı dokurken ustanın dokuma tezgahındaki ipin gerginliğini sağlamasıdır. Bu sözcük de Hekimhan halkı tarafından unutulmuş sözcüklerdendir. Aşıkım paç elindenSail muhtaç elinden Bu Esirî biçare Dertli ilaç elinden deyişinde paç (bez) ve sail (dilenci) sözleri de bugün Hekimhan halkınca kullanılmayan arkaik sözcüklerdendir. Kulak urma batıl söze Kesret de perdedir göze Benden nasihattir size Pazar olmaz gölde balık dörtlüğünde, önemseme anlamındaki Kulak urma ve Çokluk, bolluk anlamındaki Kesret sözü de Hekimhan'da unutulmuş eski sözler arasındadır. Pazar olmaz gölde balık dizesi ile de önemli bir atasözümüz ustaca kullanılmıştır. Gel Esirî Pazar eyle bu şardanCaht et özünü ayırma didardan Sen de yükün bağla lâl-i güherden İsrafil çalınca ayık surunu Şar (Şehir.), Caht et (Çalış, gayret et.), Didar (Güzel yüz, çehre.), Lâl (Parlak, kırmızı renkli kıymetli taş.), Güher ( mücevher, elmas, inci.) deyişinde geçen Şar, Caht, Didar, Lâl-i Güher Bugün Hekimhan halkınca unutulmaya yüz tutmuş eski sözler arasındadır. Esirî, İsrafil çalınca ayık surunu deyişiyle de İsrafil'in çalacağına inanılan sur düdüğüne telmih yapılmıştır. Esirî'nin güzel telmihlerinden biri de: Beytullah'tır müminlerin tapusuAnlara açıldı uçmak kapusuBir şar gördüm mücevherdir yapusu Bahr-ı muhit gibi coşurur seni deyişinde geçen Bahr (Deniz, derya), Beytullah (Kâbe, Allh'ın evi) ve Uçmak (Cennet) sözleri de bugün için günlük yaşamda kullanılmayan eski arkaik sözcükler arasındadır. Anasır gömleğin geydim serime Uyudum gaflete bu yana geldim Meğer üçler agâh imiş sırrıma Kün dedi erenler uyana geldim Anasır: (Bir bütünü meydana getiren unsurlar. Maddi alemin esasını teşkil ettiğine inanılan dört unsur. 'toptak, hava, su, ateş), Agâh: (Haberdar, vakıf.): Üçler (Alemlerin mânen yöneticisi durumunda oldukları kabul edilen üç ermiş kişi. Kün (Ol, Cenabıhakk'ın yaratmayı murat ettiği zaman verdiği emir.) olup bu olaya ustaca telmih yapılmaktadır. Şem ü Pervane'yi çok önemseyen Esirî: Arifler yoklamış halli halınca Yine talip bilir pir kıymetini Suçlu suçsuz ulu divan olunca Pervaneler bilir nar kıymetini deyişinde olduğu gibi talip-Pervane, pir-nar istiâresi ile ilâhi aşkı ve ilâhi aşkın baha biçilmez değerini ustaca dile getirmiştir. Dörtlüklerde geçen sebak (ders), enelhak (Ben Hakkım, Tanrının parçasıım anlamında söz.), pervane (Geceleri ışık etrafında dönerek uçan küçük kelebek), nar (Ateş, ışık) gibi genellikle tasavvufi içerikli