Âşık Veysel'de güzellik

Değerli okurlarım, UNESCO'nun 2023 yılını Âşık Veysel yılı ilan etmesi Türk halkı üzerinde çok olumlu bir etki yapmış, pek çok yazar, kurum ve kuruluş Veysel üzerine yazılar yazıp, kitaplar yayınlayıp çeşitli etkinlikler yapmışlardır. Örneğin halen Sivas'ta Veysel onuruna Âşıklar Bayramı düzenlenmektedir. Ben de Âşık Veysel yılı onuruna yayınladığım Âşık Veysel kitabımdan başka, yıl içinde çeşitli yazılar yayınladım. Yeniçağ'daki bugünkü yazımı da Âşık Veysel'e ayırdım. Dostlara selam olsun.Güzelliğin on par'etmezŞu bendeki aşk olmasaEğlenecek yer bulamanGönlümdeki köşk olmasaDinleyenin yüreğine işleyen, aşka dair söylenebilecek her şeyi içeren söz kümesi Âşık Veysel tarafından saf ve samimi bir dille söylenmiştir.Görme özürlü bir âşık şiirin ilk dizesinde güzellik kavramını dile getirip şiire felsefi bir açıdan yaklaşmıştır. Veysel, Yunus Emre'den sonra bu kadar az sözcükle bu kadar çok şeyi anlatan ender âşıklardan biridir.Sevdiğine seslenen Veysel, eğer benim sana karşı olan sevgim olmazsa senin güzelliğin (bir kuruşun dörte biri kıymetinde para birimi olan) on para bile etmez. Senin güzelliğinin kendi başına hiçbir değeri ve anlamı yoktur. Bu güzellik ancak benim içimdeki "aşk" sayesinde bir değer ve anlam kazanır. Gerçekten de güzeli güzel yapan ve güzel gösteren şey ona duyulan sevgi ve ilgidir.Aşk söz konusu olduğunda akıl ve duyu organları susar, sezgi ve kalp gözü konuşur. Bu güzelliğin biricik yeri de insanın gönlüdür. Aşk ve marifet yeri bir anlayışa göre akıl değil, gönüldür. Güzelliğin eğleneceği, oturup kalacağı yer köşk gibi en değerli yer olan benim gönlümdür.Bu güzelliğe sahip olduğuna inanılan sevgili o kadar yücedir ki, o en önemli konukların yeri olan insan gönlündeki köşklere layıktır.Tâbirin sığmaz kalemeDerdin dermandır yâremeİsmin yayılmaz âlemeÂşıklarda meşk olmasaSevdiğinin güzelliğinin eşsiz olduğunu belirten Veysel, onun güzelliğinin yazıp tanımlamaya kalemler güç yetiremez diyerek, sevgilisinin mükemmel güzelliğini sergilemektedir. Kuş kanadı kalem olsa seven biri gibi sevgiyi dillendiremez. Veysel, âşıktır ve aşk derdi çekmektedir. "Derdin dermandır yarama" sözleriyle de çektiği aşk acısından memnun olduğunu dile getirmektedir.Tanrı'nın adının âleme yayılmasını, âşıkların meşk edişine çalıp söylemesine bağlayan âşık, O'na duyduğu derin aşkı, derdinin dermanı olarak görmektedir.Eğer âşıklar çalıp söylemese, güzellerin güzelliklerini dillere destan eden âşıkların onlar hakkında düzüp koştukları şiirler olmasa ne Leyla'nın, ne Aslı'nın, ne Şirin'in isimleri böylesine dillere destan olurdu. Senin adını da kimse bilmez ve unutulur giderdin. Âşık maşuku sever, aşk derdinin çaresi maşuktadır ve bu durum bazen kavuşmayla son bulur bazen de bu derman (sevgiliye kavuşma) âşık'ın derdine derman olmaz; yarasını daha da artırır. Veysel burada maşukun aşk derdinin, kendi derdine derman olacağını kesin bir dille vurgulamaktadır.Veysel, halk bilgesi olup aşkı bilir ama meşki daha iyi bilir. Sevgiliyi derinleştiren, aleme sığılmaz yapan meşktir.Kim okurdu kim yazardıBu düğümü kim çözerdiKoyun kurt ile gezerdiFikir başka başk'olmasaŞair ilk iki dörtlükte sevgilisinden ve sevgilisinin güzelliğinden söz ederken, burada genel bir konuya geçiyor ve dünyadaki birçok şeyin sebebinin fikir ayrılığı olduğunu dile getiriyor.Zirâ, kâinat O'nun eseridir; her şeyde, her nesnede O'nun hikmeti, O'nun kudret ve kuvvetinin cilveleri vardır. Veysel, insanın ve kâinatın okunup anlaşılmasının, bütün mahlukatın varlık sebebi olan Allah'ın bu kudret ve kuvvetinin ancak aşkla sezinlenebileceğinin mümkün olduğunu söylemektedir.Eğer aşk olmasaydı eşyayı, kâinatı ve bu cihanın küçük bir özeti hükmünde olan insanı kimse okumaz, yazmaz ve bu yaratılış sırrını da kimse çözemezdi."Koyun kurt ile gezerdi" derken eğer fikir ayrılığı olmazsa kötülük olmaz deyip insanlar arasındaki bu fikir ayrılığı olmasaydı koyun kurt ile gezer, dünyada barış mümkün olurdu demektedir.Dolayısıyla "varlığın özünün ne olduğu"na dair büyük sırrı ya da Veysel'in ifadesiyle büyük düğümü kim çözebilir diyerek de varlık felsefesi bağlamında insanlar arasındaki fikir ayrılığının giderilemez bir ayrılık olduğunu; çünkü bu dünyada çatışmaların ve farklılıkların giderilmesinin mümkün olmadığını işaret etmektedir.Fikirlerin, duygu ve düşüncelerin aynı olması halinde koyunun kurt ile gezebileceği görüşünü ileri sürerek sevginin güzelliğine, hoşgörünün erdemine dikkat çekmektedir.İnsan aşk ve sevgiyle kendisini aşar ve yaşamını anlamlı kılar. Veysel bu dörtlükte; hem kaderin hükmüne boyun eğmiş, hem de ilâhi hükmün bir gereği olarak bütün mahlukatı, sevgi çemberi içinde bir ve beraber görmeyi dilemiştir. Burada Yunus'tan bu yana manevî bir ırmak gibi akıp gelen tasavvuf geleneğinin derin ve güçlü etkisi görülmektedir.Güzel yüzün görülmezdiBu aşk bende dirilmezdiGüle kıymet verilmezdiÂşık ve maşuk olmasaEvrenin yaratılış nedeni sevgidir. Sevgi olmasa hiçbir şeyin ne değeri olur ne de tadı. Sevgilinin yüzünü güzel kılan, sevenin aşkını var eden, gülü değerli