5. Adem, illet istemez, nihayetsize illet olamaz

Olmayan şey için bir gereklilik niçin olsun ki Bir mevcud, olduğu hâli birdir ve bir vücuda sahip iken, olmadığı hâlleri ise sonsuzdur.

Elinizdeki çiçek, bu hâli ile vücud sahibi iken şimdi bunun için, niçin kalem değil, niçin taş değil, niçin arı değil gibi sonsuz kadar ihtimaller uzanır gider ve o olmayan şeyler için de bir illet sorulmaz.

Ademler, hiçler, yoklar ise illet istemezler ve anlaşıldı ki nihayetsize illet olmaz.

Yok olan, şey değildir. Yok olana, şey denilmesi sadece tarif içindir. Evet, şey; var olan, var olması mümkin olan yahut zihinde tasavvur edilebilen varlığı ifade eder.1 Ama olmayan için de çaresiz olarak tarif etmek üzere mecburen şey ile beraber kullanılır, yoksa o olmayana varlık statüsü vermek için değil. Bu sebeple, olmayan üzerinden yapılacak bütün yorumlar, kıyaslar, ifadeler olmayanın nihayetsizliğe, sınırsızlığa ve sonsuzluğu kadar uzundur ve hiçbir anlam da ifade etmez. Binaenaleyh, olmayanın gerekçesi ve illetinin aranması, sorulması ve sorgulanması da muhaldir, çünkü yok olanın neyi bahsedilir ki, yok.

İşlenen konunun hayata yansıması nasıl olmalı

Bir hatırayı naklederek konuyu işleyelim:

Bir zaman Mehmet Kırkıncı Hocanın medresesine bir öğretmen gelir. Biraz boyu kısa, ayağı da topal.

"-Hocam, bir sorum var

-Nedir

-Hocam ben cemaatin içine giriyorum boyum kısa ayağımda biraz topal, ben Cenab-ı Hakka ne yaptım ki, Allah bana bu kısa boyu ve bu topal sakat ayağı verdi.

Kırkıncı Hoca da,

-Sus, sakın bu sorunu kimse duymasın

-Niye hocam