En kuvvetli pehlivan, nefsini yenendir. Buna binaen denilebilir ki "Nefsini yenen, dünyayı yener."

Zira, bir numaralı "düşmân-ı gaddâr", herkesin kendi nefis ve şeytanıdır. Onları hakkıyla yenebilenin, daha üstesinden gelemeyeceği bir engel yoktur.

Esasen, kendi nefis ve şeytanı ile uğraşan, onları yenmeye çalışan kimsenin, diğer bütün düşmanlarla mücadele etmesine gerek yok. Onları Allah'a havale etmesi daha münasip olur. Hiç şüphe yok ki, Allah, böyle bir kimsenin haricî düşmanlarına hak ettikleri dersi verir. Yani, kendi sadık kullarını bütün düşmanlarla uğraştırmaz, doğrudan kendisi onların hakkından gelir. Sen sabır kuvvetine isitnad edersen, Allah, onların başına hiç umulmadık yerlerden belâ ve gaileler açarak, hak ettiklerini cezalara çarptırır. Bu noktada kulun en büyük zaafı, bekleyememeyesi, sabır ve tahammül gösterememesi.

Elbette, şuna da inanıyoruz ki: Din Allah'ın dini oluncaya ve küfür yeryüzünden kalkıncaya kadar mücadeleye devam etmek lâzım geliyor.

Ne var ki, Meyve'nin "Dördüncü Mese-lesi"nde izah ve ifade edildiği gibi, asıl ve en büyük mesuliyet dar daireden başlıyor. Daire genişledikçe, mesuliyet de azalıyor. Yani, burada büyüklük-küçüklük, genişlik-darlık arasında ters orantı var. Hz. Bediüzzaman'ın ifadesiyle "mâkusen mütenasip"lik bir durum söz konusu.

Bu mühim hakikatin sırrını anlayamayanlar, kendi aslî vazifesini unutur, yahut ihmal eder de, tutup Cenâb-ı Hakkın vazifesine karışır. Hâliyle, orada kaybeder. Üstelik "sille-i te'dib"e müstehak olur.

O hâlde, bu noktaya a'zamî derecede dikkat ile kendi vazifemizin haddini-hududunu çok iyi bilmemiz gerekiyor. İşte, adı geçen risaledeki o bahsin pusula değerindeki o sözler:

"Ömür sermayesi pek azdır. Lüzumlu işler pek çoktur. Birbiri içinde mütedâhil daireler gibi, her insanın kalp ve mide dairesinden, ceset ve hane dairesinden, mahalle ve şehir dairesinden, vatan ve memleket dairesinden, küre-i arz ve nev-i beşer dairesinden tut tâ zîhayat ve dünya dairesine kadar, birbiri içinde daireler var. Her bir dairede her bir insanın bir nevi vazifesi bulunabilir. Fakat, en küçük dairede en büyük ve ehemmiyetli ve daimî vazife var. Ve en büyük dairede en küçük ve muvakkat, ara sıra vazife bulunabilir. Bu kıyas ile küçüklük-büyüklük makûsen mütenasip ters orantılı vazifeler bulunabilir." 1