Çoğu kimse, sadece bir tane "23 Nisan"ı biliyor. Hâliyle, o da meşhur olduğu için. Tarihi de mâlum, hemen herkesin bildiği gibi, Ankara'da teşkil olunan Büyük Millet Meclisi 1920 senesinin 23 Nisan günü açıldı.

Bilâhare, o günün "çocuklara armağan" edildiği söylendi. Bu da, resmiyete dayalı olarak bir "millî gelenek" hâline geldi, yahut getirilmiş oldu. Ne diyelim; vatana-millete hayırlı olsun.

Oysa ki, yakın tarihimizde pek bilinmeyen, ama yine Millet Meclisi ile bağlantılı bir "23 Nisan" günü daha var. Üstelik, iki hadisenin de baş aktörlerinden biri Mustafa Kemal'dir. Bunlar bilinmediği için, biz de bu yazıda daha çok eskisi-birincisi üzerinde durmaya çalışalım.

Birinci sıradaki "23 Nisan", meşhûr olmuş ikinci sıradaki "23 Nisan"dan tam 11 sene evvel yaşanmış. Yani, 1909 senesinde meydana gelmiş bir hadisenin tarihi.

Âlemde tesadüf olmadığı için, iki 23 Nisan arasında ciddi bir münasebet var.

Şimdi o günün, yani 23 Nisan 1909 tarihindeki hadisenin hikâyesini kısaca anlatmaya çalışalım.

Milâdî 1909 senesinin 13 Nisan'ında İstanbul'da Rûmî tarihle meşhûr olmuş "31 Mart Vak'ası" patlak verdi. Meşrutiyeti korumak için İstanbul'daki kışlalarda tutulan Avcı Taburlarından bir kısmı zabitlerini-komutanlarını kışlaya hapsederek "Yaşasın Şeriat" nâralarıyla sokaklara döküldü.

Bunlar sözde Sultan Abdülhamid taraftarları olup şeriatı savunuyorlardı. Ne var ki, sergerde bir şekilde sokaklara dökülüp güya "zındık İttihatçılar"ı avlamaya başladılar. Mahkemesiz olduğu için, yanlışlıkla da bazı kimseleri vurup kanlarına girdiler.

Bu meyandaki gösteriler ve yer yer kanlı hadiseler yaklaşık on gün kadar devam etti.

Merkezi Selanik'te olan 3. Ordu, İstanbul'daki gelişmeleri günü gününe takip ediyordu. Büyük ihtimalle, yaşanan provokatif hadiselerin içinde kendi adamları da vardı. Yani, önceden tasarlanmış olan "darbeyi olgunlaştırma" görevini yapıyorlardı.

Selanik'teki ordunun kurmay heyeti, "İstanbul'da meşrutiyete karşı irticaî ayaklanma var" gerekçesiyle hemen harekete geçti. Etraftan, içlerinde "Makedonya komitecileri"nin bulunduğu çok sayıda silâhlı grubu bir araya getirerek, İstanbul üzerine yürümeye karar verdi.

İstanbul'a doğru harekete geçen askerî birliğe yeni bir isim bulundu: Hareket Ordusu. Yekûn silahlı asker sayısı, birçok kaynakta 40 bin civarı olarak belirtiliyor.

Hareket Ordusu'nun başına Mahmut Şevket Paşa'yı monte ettiler. Ordu komutanı bir nevi kukla gibiydi. Esas işi sevk ve idare eden, beş kişilik "Kurmay Heyeti" idi. Başlarında da Kolağası-Yüzbaşı rütbesiyle Mustafa Kemal vardı.