Bir dünya liderini parlak üniversiteler ya da siyasetin entrika dolu kulisleri yetiştirmez. Onları asıl yoğuran, karakterlerinin dövüldüğü, hiç beklenmedik 'hayat okulları'dır. Yakın tarih, bu iki farklı okulun mezunlarını iki keskin portreyle önümüze koyar: Bir yanda, söylenceye göre, Ege'nin ve Ortadoğu'nun kadim pazarlarından geçerek dünyanın ilk alışveriş merkezinin altı asırlık dehlizlerinde sabrı, stratejiyi ve insan sarraflığını öğrenmiş, çekirdekten yetişme bir Vladimir Putin. Diğer yanda ise, hayatı güçlüler kamarasında yoğrularak geçmiş ve derin akıntının bilgeliği yerine yüzeydeki dalgaları yönetmenin anlık hevesiyle Türkiye Cumhurbaşkanı'nın sandalyesini bir nitelikli merhamet timsali tezgahtar edasıyla çeken bir Donald Trump. Bu iki portre, iki ayrı liderlik felsefesini temsil ediyor. Ve asıl mesele şudur: Bu iki okuldan hangisi, daha kalıcı bir bilgelik ve daha gerçek bir kudret inşa eder

İlki, "Kapalıçarşı Okulu"dur. Burası, duvarlarına asırların fısıltısının sindiği, taşlarında medeniyetlerin el izinin olduğu yaşayan bir akademidir. Bu okulda dersler, kitaplarla değil, insan yüzlerindeki gölgelerle, bir halının desenindeki sabırla, bir pazarlığın sessiz anlarındaki psikolojiyle verilir. Bu okulun mezunu, gücü bugünün gürültüsünde değil, tarihin ve insan ruhunun tozlu arşivlerinde arayan bir hafıza arkeoloğudur. Herkes anlık alkışların peşindeyken, o zamanı kendi lehine çeviren bir ustadır; bir nevi 'zamanın arbitrajcısı'dır. İster tarihi bir gerçek ister sembolik bir efsane olsun, bu portre, bu okulun ne kadar sert ve derin bir karakter dövebileceğinin güçlü bir kanıtı olarak önümüzde durur.

Buna karşılık, ikinci okul ise "Beyaz Saray Gösterisi"dir. Bu okulun müfredatında derinlik değil, yüzey; hafıza değil, anlık etki esastır. Ancak bu okulun en ilginç dersleri, kendi yüzeysel müfredatının bile dışına taştığı anlarda ortaya çıkar. Sandalye çekme jesti, kapalı kapılar ardında yapılan bir anlaşmanın sahneye konan yüzü olarak, ilk bakışta bu okulun tipik bir dersi gibi görünür: Samimiyetten çok hesap, gelenekten çok fırsatçılık içerir. Fakat daha derinde bu jest, belki de o pragmatist eğitimin en naif ürünlerinden biridir. Bu, Trump'ın kişisel inceliğinden değil, binlerce yıllık devlet aklını temsil eden o kadim gücün karşısında ortaya çıkan istemsiz bir refleksten doğar. O an Beyaz Saray'daki sihirbazlar, sanki farkında bile olmadan, Doğu Avrupa'dan Ortadoğu'ya uzanan coğrafyanın gerçek hükümdarlarının hafızasına boyun eğiyor gibidir. Bu okulda gösteriş bir erdemdir; ama bazen en büyük gösteri bile, kendisinden daha büyük bir hakikatin önünde farkında olmadan eğilmektir.

İşte medeniyetin yol ayrımı tam da buradadır. Sadece liderler için değil, kudretli bir medeniyet olarak milletimiz için de geçerli bir yol ayrımı. Ne sıvılaştırılmış doğalgaz pazarlıkları ne de Filistin için daha önce defalarca verilmiş göstermelik sözler, artık bu eski usulün vehmini gizleyemiyor. Zamanın bundan sonra ne göstereceğini ise hep birlikte göreceğiz; zira eğer yola akıl yanılsamaları ile devam etmekte ısrar edilirse,