Osmanlının son döneminde padişahın "zayıf istibdad"ına karşı hürriyet mücadelesi veren Jön Türklerden bazılarının masonlukla ve dine zarar vermekle suçlanmasını "İstibdat kendisini devam ettirmek için bu telkinleri yapıyor.

Bazı lâubalilikler de dine lâkayt tavırlar bu vehme kuvvet veriyor" diye yorumlayan Üstad Bediüzzaman'ın onlarla ilgili kendi değerlendirmesi şöyle:

"Fakat emin olunuz ki, onların masonluğa girmeyen kısmının maksatları dine zarar değildir, belki milletin selâmetini temin etmektir. ... Bir kısmı İslâmiyet fedaileridir, bir kısmı da selâmet-i millet fedaileridir. ... Ve sizin şu aşairiniz aşiretleriniz kadar ulema ve meşayih âlim ve şeyhler, Jön Türkler meyanında mevcuttur. Vâkıa onlarda birtakım edepsiz, çok sefih masonlar dahi bulunur; lâkin yüzde ondur, yüzde doksanı sizin gibi mu'tekid inançlı Müslimlerdir." (ESDE, Münazarat, s. 255.)

(Dini siyasete alet eden zihniyetin takipçileri tarafından yıllar boyu "patates dininden olmak"la suçlanan demokrat kadrolar içinde de beş vakit namazını terk etmeyen, hocalık ve vaizlik yapmış, dinî hassasiyeti yüksek birçok insan vardı.)

Üstadın Jön Türkler için söylediği birşey de şu: "Bazıları dine lâyık olmayan bârid soğuk taassuba müfritane ilişiyorlar."

Aslında bunların kastı din ve dindarlık değil; dinle de bağdaşmayan hurafe ve taassup. Ama bu hassas konuda kullandıkları üslûbun doz ve ayarını kaçırıp meramlarını düzgün şekilde ifade edemeyerek maksadı aşan sözler sarf ettiklerinde gereksiz incinmelere sebep oluyorlar.