Selâhaddin Eyyubî, Yavuz Sultan Selim, Bediüzzaman Said Nursî.

İslâm âleminde 'İttihad-ı İslâm' dendiğinde akla gelen ilk isimler bunlar. İslâm'a gizli, dolaylı veya alenî saldırıların olduğu, Müslümanları rencide eden hadiseler vuku bulduğu, Müslümanların ancak birlikte hareket ederek halledebilecekleri meseleler zuhur ettiği zaman hep onların hareket tarzları hatırlanır ve meselenin muhataplarına tavsiye edilir.

Asr-ı Saadette Müslümanlar müttehiddi. Muzaffer İslâm orduları girdikleri her muharebeyi kazanırlar, ülkeleri fethederlerdi. Emniyeti, asayişi, huzuru, güveni sağlar, adaletle yöneterek İslâm'ın ilânına, imanın ihya ve intişarına zemin hazırlarlar ve tebliğ vazifesini, fethettikleri yerlerde iskânını sağladıkları müstakim ve müttakî Müslüman ahaliye bırakırlardı.

Her ne kadar Peygamber Efendimizin (asm) vefatından sonra dahilde Cemel, Sıffin Vak'aları gibi zâhiren nâhoş bazı hadiseler vuku bulmuş ise de onlar Bediüzzaman'ın ifadesi ile 'Lillah için, İslâmiyetin menâfii için içtihad ettikleri, içtihaddan da muharebe tevellüd ettiğinden' (Mektubat, s. 88.) İslâmiyetin intişarına bir zarar vermemişti.

MUHADDİSLER VE HAFIZLAR HUSUSÎ KORUNURDU

Hatta bilhassa Kur'ân ve Hadis ilimleri ile meşgul olanların, Kur'ân-ı Kerîm'in ve Hadis-i Şeriflerin yaşanan hâdiselerden zarar görmemesi için daha büyük gayret göstermeleri, Siyer-i Nebîye (asm) Peygamber Efendimizin (asm) hizmetinde bulunan Sahabelerin hayatlarını ve hatıralarını kayıt altına almaları hasebiyle mezkûr hâdiseler bir cihette faydalı olmuştu.

Müslümanların ilk kıbleleri, ikinci mescidleri ve üçüncü haremleri olan Kudüs'ün, Hicrî 1099 yılında Haçlılar tarafından işgal edilmesi, yetmiş bin kadar Müslümanın katledilmesi, mukaddes mabedlerin yıkılması üzerine, yaşanan hadiselerden muzdarip olan Müslümanlar, Kudüs'ün yeniden fethi için birlikte hareket etme ihtiyacı duymuşlardı.

Kudüs'ü fethetme iştiyakını en çok hissedenlerden biri de Eyyubî devletinin kurucusu ve hükümdarı Selâhaddin Eyyubî idi. İttihad-ı İslâmın sağlanması için bölgede mukim ve hâkim unsur olan Arapların, Türklerin, Kürtlerin her hususta birlikte hareket etmeleri gerekirdi. O da bunun farkında idi.

KUDÜS, İTTİHAD-I İSLÂMIN İLK MEYVESİ

Selâhaddin Eyyubî, bir Arap devleti olan Zengiler'de uzun süre komutanlık yapmıştı. Halkının kahir ekseriyeti Arap olan Mısır'da vezirlik yaptığı ve annesi Türk, babası Kürt olduğu için bölgeyi de insanları da iyi tanıyordu. Bediüzzaman'ın tesbiti ile o zamanlar 'Esasat-ı imaniye mahfuzdu. Teslim kavî idi... Ariflerin marifetleri delilsiz de olsa beyanatları makbul idi, kâfi idi.' (Barla, s. 45)

Zamanın hususiyetlerini iyi bilen ve hesaba katarak hareket eden Selâhaddin Eyyubi İttihad-ı İslâm davasını âlimler, arifler, sözü muteber insanlar vasıtası ile Müslüman ahaliye anlatmıştı. Müslüman milletler arasında siyaseti, işgalci Haçlı ordularına karşı silâhı kullandı ve Kudüs'ün fethini yenilemişti.

Kudüs'ün fethi, İttihad-ı İslâm'ın ilk meyvesi olmuştu.

İTTİHAD-I İSLÂM DAVASININ SEMBOL İSMİ

"......... ......... ihtilâf u tefrika endişesi,

Kûşe-i kabrimde hattâ bîkarar eyler beni.

İttihadken savlet-i a'dâyı def'e çaremiz,

İttihad etmezse millet, dağdar eyler beni."

İttihad-ı İslâm davasının sembol ismi, Osmanlı devletinin dokuzuncu padişahı Yavuz Sultan Selim'di. Sultan Selim de mükemmel padişahlığının, müttakî Müslümanlığının, cesaretinin, celaletinin, fütuhatının yanı sıra, İttihad-ı İslâm davasını hayatı ile mezcettiği bu rubaisi ile de iştihar bulmuştu.

Nitekim "Ben zahiren buna (ittihad-ı İslâm) teşebbüs ettim..." diyen Bediüzzaman Said Nursî, İttihad-ı İslâm Cemiyetine -tarif ettiği vechile- intisâbının sebebini "Sultan Selim'e biat etmişim. Onun İttihad-ı İslâmdaki fikrini kabul ettim. Zira o Vilâyet-i Şarkiyeyi ikâz etti, onlar da ona biat ettiler" sözleri ile dile getirmiş ve onun ittihad-ı İslâm fikrini anlatırken mezkûr rubaiyi nazara vermişti.

Bediüzzaman'ın Divan-ı Harb-i Örfî eserine ve Tarihçe-i Hayat'ına iktibas edilen bu rubainin birinci mısraının ilk kelimelerinin alınmaması manidardır. Çünkü oradaki ifadelerde ihtilaf var. Rüştü Şardağ'ın Şair Sultanlar eserinin 127. sayfasında yer alan rubaide mısraın başına 'milletimde' kelimesi yazılırken Cemal Kutay Kitaplığının 2. kitabının 233. sayfasındaki iktibasta 'Hak bilir ki' ifadeleri, son mısraındaki 'millet' kelimesinin yerine de 'ümmet' tabiri kullanılmış.

Aynı zamanda büyük bir şair olan Sultan Selim'in dört mısrada iki sefer 'millet' kelimesini tekrarlamayacağı ve o zamanın şartlarında 'millet' mefhumundan ziyade 'ümmet' tabirinin kullanıldığı nazara alındığında ikinci ihtimalin, yani boş bırakılan yere 'Hak bilir ki' tabirinin, son mısradaki 'millet'in yerine de 'ümmet' kelimesinin yazılması isabetli olacaktır.

Müslümanlar arasında ittihad-ı İslâm şuurunun kaybolduğu, İslâm âleminde ihtilâf ve tefrika hâllerinin yaşandığı bir zamanda tahta çıkan Yavuz Sultan Selim, mezkûr mısralarda da ifade ettiği gibi düşmanların saldırılarını defetmenin yegâne çaresini Müslümanların birleşmesinde veya meseleler karşısında birlikte hareket etmesinde görmüştü.

İTTİHAD-I İSLÂM İÇİN DOĞUYA YÖNELDİ

Dedesi Fatih Sultan Mehmed, Peygamber Efendimizin (asm) fethini müjdelediği İstanbul'u fethettiği için o hedefine Avrupa'yı koymuş, Viyana ve Otranto üzerinden iki koldan Roma'ya yürümeye karar vermişti. Bunun için İran'ın ve Mısır'ın başını çektiği fitne ocaklarını söndürmek gerekiyordu. O da ancak İttihad-ı İslâm sayesinde mümkün olabilirdi.

Bu maksatla büyük bir ordu ile Şark seferine çıktığı zaman Çaldıran taraflarında Şah İsmail'i ve ordusunu kovalarken, ordu içindeki bazı grupların takip edilen tarafın da Müslüman olduğunu söylemek gibi bahanelerle savaşmak istememesi üzerine söylemişti mezkûr rubaiyi.

Padişahın bu serzenişi, Osmanlı'nın Şark politikasının şekillenmesinde mühim rol oynayan alim, şair, şeyh, mütefekkir, mutasavvıf gibi sıfatlarla anılan, Sultan Selim'e biat eden İdris-i Bitlisî'yi harekete geçirmişti. Kürtler tarafından çok sevilen İdris-i Bitlisî, Padişah'ın talimatı üzerine emrindeki Kürt kuvvetleri ile İran'ın öncü birliklerini yenmişti. (İslâm Ansk., c:5, s:936)

İDRİS-İ BİTLİSÎ DE MÜHİM BİR ROL OYNADI

Bediüzzaman Hazretlerinin mezkûr ifadelerinde de geçtiği gibi yine Sultan Selim'in talimatı ile bölgedeki aşiretleri dolaşan, Kürt beyleri ile görüşen, camilerde vaazlar vererek ahalinin Osmanlı hakkındaki tereddütlerini izale edip padişaha biatini sağlayan İdris-i Bitlisî, Çaldıran'dan sonra Mercidabık ve Ridaniye meydan muharebelerine de katılarak ittihad-ı İslâmın teşekkülünde müessir olmuştu. (Abdulkadir Özcan, TDV. İslâm Ansk., İdris-i Bitlisî maddesi)

'O zamanlarda imanın esasatına ve köklerine hücum yoku ve erkân-ı imaniye sarsılmıyordu.' (Sikke-i Tasdik-i Gaybi, s. 273) Ümmetin güçlü imanı, samimî ittihadı sayesinde Yavuz Sultan Selim'in, ordusu ile kıtalar geçip üç büyük zafer kazanarak gerçekleştirdiği ittihad-ı İslâm sayesinde Kudüs Hülagu istilâsının başlattığı fetret kargaşasından kurtulmuş, hilâfet Osmanlı'ya geçerek birlik sağlanmış, mukaddes emanetler İstanbul'da muhafaza altına alınmıştı.

İttihad-ı İslâmın asıl meyvesi, İslâm âleminde asırlar boyu sürecek olan sulh, sükûn, maddî manevî terakkî, adalet ve fütuhat yollarının Avrupa'ya doğru açılması olmuştu.

TÜRK-KÜRT-ARAP İTTİHAD-I İSLÂMIN HİZMETİNDE

"Bu zamanın en büyük farz vazifesi ittihad-ı İslâmdır."

Bediüzzaman Said Nursî bu nazarla baktı ittihad-ı İslâm davasına. Gerçekleştirmeyi kendine vazife addetti. (Hutbe-i Şamiye, s: 223) O da selefleri gibi İttihad-ı İslâmın, İslâm âleminin hâkim unsurları olan Araplarla, Türklerle ve 'küçük kardeş' tabir ettiği Kürtlerle birlikte hareket ettiği zaman mümkün olacağını müdrikti.

Kendisi seyyid ve şerif olması, yani anne ve baba tarafından Peygamber Efendimizin (asm) soyundan gelmesi hasebiyle (Bediüzzaman Said Nursî ve Risâle-i Nur, s: 13) neseben Arap'tı. Doğup büyüdüğü coğrafî bölge itibariyle ve hayat tarzı cihetiyle Kürt'tü. Türkiye'de yaşadığı için de resmî mensubiyet itibariyle Türk'tü. Yani İslâm âleminin esasını teşkil eden ekser unsurlar şahsında mündemiçti.

"Ben hakikî milliyetimizi yalnız İslâmiyet biliyorum. Onun için her şeyi de İslâmiyet nokta-i nazarından muhakeme ediyorum. Milliyetimiz İslâmiyetten başka yoktur. Hakikî milliyetimizin esası ve ruhu İslâmiyettir." (Eski Said Eserleri, s: 117)

MİLLİYETİMİZ İSLÂMİYETTİR

Bediüzzaman her vesile ile böyle ifadeler kullanarak milliyetini, mezkûr unsurların hepsini içine alan İslâm milliyeti ile tarif etti. 'Asr-ı Saadet bir güneştir, bu asır onun âyinesidir. Her hadisede rahmet cihetini görmek lâzımdır' mealindeki sözleri ile dile getirdiği gibi İttihad-ı İslâm davasında İslâmiyetin temeli olan Asr-ı Saadeti esas aldı.

Yirminci asrın başlarında vuku bulan ve tahribatı artarak devam eden felâket, helâket hâllerinden zarar gören vatanın, devletin, milletin; içine düştüğü siyasî, içtimaî, iktisadî girdaptan ve dûçar olduğu maddî mânevî hastalıklardan kurtulmasının yegâne reçetesini, 'felâket ve helâket asrının adamı' sıfatı ile yine Said Nursî verdi:

"Azametli bahtsız bir kıt'anın, şanlı tali'siz bir devletin, değerli sahipsiz bir kavmin reçetesi ittihad-ı İslâmdır." (Hutbe-i Şamiye, s. 270)

Müslümanlar için vatan; onun 'âlem-i İslâm kıt'ası' (Lem'alar s: 459) diye tavsif ettiği Asya ismiyle anılmakla birlikte, birbirine bağlı olması hasebiyle Avrupa'yı, Afrika'yı da içine alan ve 'eski dünya' denilen kıt'alar topluluğu idi. Büyüktü ama şanssız, talihsizdi. Devlet, Osmanlı idi. Geçmişi zaferlerle, şanlarla, şereflerle dolu olsa da geleceği karanlıktı, istikbali meçhuldü.