Enflasyonu kim arttırdı Döviz neden fırladı İnsanlarımızı öldüren, çevreyi mahveden kazalar niçin oluyor

İnsanımızın gerçeklerle bağı kopuk gibi. Hani sokak röportajlarında "Dövizi kim arttırdı" sorusuna "Kılıçdaroğlu." cevabını verenler vardı ya Şimdi başka bir grup çıktı, "Fiyatları Allah arttırıyor, dövizi Allah arttırıyor!" diyorlar. Videosunu seyrettiğim biri epey ilgi çekiciydi. Bunları söyledikten sonra, kendinden yüzde yüz emin, "Siz İslam'ı bilmediğiniz için bunları anlamazsınız" diye devam ediyordu.

Bir kere bu sokak röportajları anket veya kamuoyu araştırması filan değildir. Ciddiyetleri, olsa olsa ekrana taşınan karı-koca kavgaları, kayıp hikâyeleri kadar. Hatta sokak röportajları bunlardan da ciddiyetsiz.

Muhalif televizyonların gelir krizine düşüp ucuz bir şeyler yapma çırpınışı. Onları kınıyorum ama anlıyorum da. Muhalif televizyona reklam vermek özel sektör için cesaret işi. Bunu geçelim.

YEZİD DE BÖYLE DEMİŞTİ

Ama şu tespit de doğru: Fiyatları ve dövizi Allah'ın arttırdığına, muhalefetin arttırdığına inanan "inanç sahipleri" var gerçekten. Bunlar, ekonomide ve daha pek çok şeyde sebep-sonuç ilişkisi aradığımız için İslam'ı anlamadığımız, hatta iyi Müslüman olmadığımız kanaatindeler.

Üstelik bu inanç sahipleri geçmişte, hiç de azınlıkta değildi. Eşari felsefesi büyük çapta, bütün olanbitenin Allah tarafından yapıldığını, söylüyordu. Evren her an yeniden yaratılır ve bir önceki anla bir sonraki an arasında bir sebepsonuç ilişkisi aranmaz. Allah her yaratışta, nasıl isterse öyle yaratır. Bir düzen varsa o Allah'ın sünnetidir. Emeviler, işledikleri cinayetleri de bu anlayışla Allah'a mâl etmiş ve "Biz öldürdük ama Allah istemeseydi ölmezlerdi." saçmalığına kadar gitmişlerdi. Bunun yanında "Dövizi de fiyatları da Allah arttırıyor." iddiası pek masum kalır. Öyle ya, olan bitenin sebebi Allah ise başka sebep, sorumlu veya suçlu aramaya gerek var mıdır İslam'ın altın devrini bitiren bu anlayıştır işte.

BİLİMDE DETERMİNİZM

Sebep sonuç ilişkisi veya determinizm, bilimin temelidir. En basit mekanikten en karmaşık toplum bilimlerine kadar hiçbir bilim dalı, determinizm olmadan çalışamaz. Nedir bu determinizm Şu, şu, şu şartlar şöyle bir sonuç verecektir. Tabii, "şartlar" derken sonuca etki edecek bütün şartları göz önüne almaya çalışırsınız. Bilim budur, determinizm de budur. Aynı şartlar bazen bir sonucu, bazen başka bir sonucu verecekse o zaman bilim falan yapamazsınız.

Mermiyi şu başlangıç hızıyla, şu açıyla, rüzgârın şu yönde ve şu hızda estiği bir havada fırlatırsanız şu noktayı vurur. Şartlar, bilim ve sonuç. Sebepler, bilim ve sonuç Bu örnekte bilim dediğimiz şey çok basit Newton kanunlarıdır. Döviz, faiz, enflasyon, istihdam ve başkaları. Bunlar şu anda belliyse bir ay sonra ne olacakları da tahmin edilebilir. Arada yine bilim var ama bu sefer Newton kanunları değil, ekonominin kanunları.

Ben derslerimde öğrencilerimden, içinde bilimin kanunları bulunan bir kutu düşünmelerini isterim. Kutunun, içindeki mekanizmayı çeviren, bir kulpu vardır. Kutuya soldan şu andaki şartlar girilir. Kulp çevrilir. Sağdan gelecekteki şartlar çıkar. Bilim bu cins bir kehanet mekanizmasıdır. Ama kutuda yıldız falı gibi fanteziler değil, deneme yanılmayla inşa edilmiş tabiat kanunları vardır.

BİR ŞEYCİKLER OLMAZ