Dostum ve patronum İbrahim Kiras, 7 Mayıs tarihli yazısında mealen soruyor: Niçin geri kaldık Yukarıdaki satırdaki "meal"de biraz nalıncı keserliği yapıyorum, çünkü "Niçin Geri Kaldık" benim bir kitabımın adı. Ben bu sorunun cevabını bulmak için sanırım yıllar yıllar harcadım. Hepimiz de öyle yapmalıyız, soru ortadan kalkana kadar. ZİYA PAŞA'YI GÖZALTINA ALIRLAR MIKiras'ın yazısının başlığı bu değil ama yine de o soruyu sormuş ve değerli bir analiz yapmış. O, bütün Müslüman ülkeler geri kaldıklarına göre, ilerlemeye engel İslam mı, diye soruyor ve bu izahı reddediyor. Çıkış noktası, Ziya Paşa'nın Terkib-i Bend'inden şu beyit: İslam imiş devlete pabendi terakki Evvel yoğidi işbu rivayet yeni çıktı. Pabendi terakki, ilerlemenin ayak bağı Şiirin tamamını şu bağlantıda bulabilirsiniz: http:www.siirparki.comziyapasa7.html Mutlaka bulunuz ve okuyunuz. Göreceksiniz, iki asır sonra bile güncel. O kadar güncel ki Ziya Paşa'yı gözaltına almaya kalkabilirler! Bakın aynı şiirde neler diyor- maazallah: Sirkat çoğalıp lâfz-ı sadâkat modalandıNâmus tamam oldu hamiyyet yeni çıktı. (Hırsızlık çoğalıp sadakat sözü moda haline geldi Namusu bitirdik, hamiyet (koruma- torpil) yeni çıktı.) Veya: Evrak ile ilân olunur cümle nizâmât,Elfâz ile terfîh-i ra'iyyet yeni çıktı. (Bütün düzenlemeler yazılı sayfalarla belgelerle ilan olunur Söz ile maiyetindekilerin terfi ettirilmesi yeni çıktı.)Ve daha niceleri BİZ Mİ GERİ KALDIK, ONLAR MI İLERİ GİTTİ Bu sayfalarda "Niçin geri kaldık" sorusunun cevabına benim de biraz katkım olsun istedim. Cevabı ararken ilk bulgum şuydu: Biz geri kalmamışız. Batı ileri gitmiş. Hani, tren garında veya otobüs terminalinde beklerken yanınızdaki trene- otobüse bakıp geri geri gittiğiniz hissine kapılırsınız ya; hâlbuki siz geri gitmiyorsunuz, yanınızdaki vasıta ileri hareket ediyordur. Bizim ilk düştüğümüz yanılgı da budur. Batı'nın, daha doğrusu Batı Avrupa'nın 16, 17 ve 18. yüzyıllardaki macerası sonunda, onların ileri sıçrayışı söz konusudur. Batı'ya görece geri kalanlar yalnız Müslüman dünya değil, bütün dünyadır. Batı'nın ilerlemesini ölçmeye kalkarsanız "gidiş" fiili yerine "sıçrayış" hatta "patlayış"ın gerçeğe daha uygun anlatım olduğunu görürsünüz. Böyle bir ölçmeyi tarihçi Ian Morris, 2010 tarihli "Why the West rules-for now" kitabında yapmış. Kitabı Alfa Yayınları, 2017'de Dünyaya Neden Batı Hükmediyor (Şimdilik) başlığıyla Türkçe yayımlamış. Morris, medeniyeti veya kalkınmayı üç parametreden oluşan bir indeksle ölçüyor ve zaman içinde izliyor. Onun zamanı da ta geriden, son buz devrinin sonundan, 14.000 yıl önceden başlayıp bugüne geliyor. Böyle bir zaman perspektifini temine tarih yetmiyor tabii, arkeoloji de devreye giriyor. Morris'in indeksi şu bileşenlerden oluşuyor: 1) Kişi başına tüketilen enerji, 2) Şehirleşme (ölçüsü en büyük şehrin nüfusu), 3) Savaş kapasitesi.BATI'NIN BÜYÜK SIÇRAMASI Doğu'nun ve Batı'nın indeksini, aynı grafik üzerine çizerseniz, 14.000 yıllık macerada bir Doğu'nun, bir Batı'nın öne geçtiğini görüyorsunuz. Medler-cezirler Med zamanlarında, şehirler büyüdükçe, refah arttıkça