Gazeteci hakları 72 yıllık "Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun" muvacehesinde belirlenmektedir. Hâl böyle iken mezkûr kanun maalesef günümüz şartlarına cevap vermekte kifayetsiz kalmaktadır.

Terzi kendi söküğünü dikemez misali hayatını vatandaşları bilgilendirmek ve haberdar etmek üzere adayan gazetecilerin maalesef hakları konusunda tereddütlere düştüğü hatta bilmediği, tarafıma gelen çok sayıda iletilerden anlaşılmaktadır.

Diğer yandan gazetecilerin haklarına yönelik kitap hatta yeterince makale bile bulunmamaktadır.

Durum böyle iken gazeteci arkadaşlarıma elimden geldiğince gelen sualler çerçevesinde hakları konusunda en doğru bilgileri izah etmeye çalışacağım

KİMLER GAZETECİ SAYILMAKTADIR

Kimlerin gazeteci sayılıp sayılmadığı "Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştırılanlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun" kapsamında çalışılıp çalışılmadığına göre belirlenmektedir.

Basın çalışanlarıyla ilgili 5953 sayılı Yasanın 1. maddesinde,"Bu Kanun hükümleri Türkiye'de yayınlanan gazete ve mevkutelerle haber ve fotoğraf ajanslarında her türlü fikir ve sanat işlerinde çalışan ve İş Kanunundaki işçi tarifi şümulü haricinde kalan kimselerle bunların işverenleri hakkında uygulanır. Bu Kanunun şümulüne giren fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışanlara gazeteci denir"şeklinde kurala yer verilerek Kanunun kapsamı ve gazeteci tanımı ortaya konulmuştur.

Buna göre Kanunun kapsamında kalan iş yerleri Türkiye'de yayınlanan gazete ve mevkutelerle haber ve fotoğraf ajansları olarak sıralanabilir. Bahsi geçen dört tür iş yerinde fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışanlar, Kanunda gazeteci olarak adlandırılmıştır.

Fikir ve sanat işinde çalışma ölçütü, gazetecilik mesleğinin yerine getirilmesine dair ve doğrudan doğruya söz konusu alanlarda çalışmayı ifade eder.

Buna göre, yazar, muhabir, redaktör, düzeltmen, çevirmen, fotoğrafçı, kameraman, ressam, karikatürist gibi çalışanlar gazetecilik mesleği ile doğrudan doğruya ilgili olup, gazeteci olarak değerlendirilmelidir.

RADYO-TV ÇALIŞANLARININ DURUMU

3984 s. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun'un 38'inci maddesinde, özel radyo ve televizyonların haberle ilgili birimlerinde çalışanların da 5953 sayılı Kanunun kapsamında olduğu açıklanmıştır.

Yargıtay kararlarında Özel radyo ve televizyonların haberle ilgili birimlerinde çalışanlar yönünden fikir ve sanat işi yapma şartı söz konusu değildir. Ancak haberle ilgili birimde çalışma kavramı, haberin oluşumuna doğrudan katkı sağlama olarak değerlendirilmelidir. Buna göre haber müdürü, muhabir, foto muhabiri, spiker, haber kameramanı gibi çalışanlar gazeteci olarak değerlendirilmektedir.

Bununla birlikte, uplink görevlisi, şoför, diğer teknik ve idari personelin, haberin oluşumuna doğrudan katkıları olmadığından gazeteci kavramına dâhil değildirler.