Moiz 9'uncu Dünya Siyonist Kongresi'ne (Hamburg -1909) Selânik delegesi olarak katılır. Peşkeşe hakkı varmış gibi İsrail'in Türk illerinde kurulmasını teklif eder.

Moiz, 1883 Serez doğumlu bir Rumeli Musevisidir. Cemaat içinde Kohenler farklı tutulurlar, bunlar daha ziyade rahip ruhban olurlar. Moiz'in babası İzhak Kohen hahamdır, oğlunu da haham olarak hazırlar.

Nitekim ilk eğitimini Yahudi mektebi Meldar'da alır, sonra Selânik'te fitne ocağı Alliance Israelite Universelle'ye yollanır. Cemaatin okullarında öğretmenlik yaparken Selânik Hukuk'a yazılır (1907). Hırslı ve çalışkandır, Asır gazetesine takılır, Mithat Şükrü, Ömer Naci, İsmail Canbolat, Ali Canip ve Aka Gündüz'le tanışır.

Fransızca, Almanca ve İspanyolcaya hâkimiyeti sayesinde Tüccar Kulübü'nde kâtiplik, Ticaret Mahkemesinde tercümanlık yapar.

Hukuk tahsilini İstanbul'da tamamlar, avukatlığa başlar. Vilayet Meclisi azalığı ve umum kâtipliğini de yürütür bu arada.

Selânik Yunan işgaline uğrayınca (1912) Viyana'ya gider, sonra İstanbul'a gelir. Darülfünun'da Prof. Flek'in tercümanlığını yaparken münhal derslere de girer çıkar.

Avram Galanti'nin tavsiyesiyle cemiyete katılır, İttihad ve Terakki mecmuasına yazmaya başlar.
Bu arada Duhan ve Herman Spierer şirketleri bünyesinde tütün ihracatı yapar. İktisat Vekâletinin düzenlediği Tütün Kongresi'ni deruhte eder (1936). Türk Tütüncüler Birliğinin kâtibi olur. 1945-50 arası İstanbul Belediye Meclisine alınır. Pastörize süt tesisi bahanesi ile Fransa'yı turlar.

Avram GalantiRÜZGÂRA YELKEN

Moiz iktidar kimdeyse ona yanaşır ki önceleri Osmanlıcıdır.
"Gençliği ve tecrübesizliğine rağmen, ait olduğu Yahudi toplumu için Osmanlı İmparatorluğu'nun nasıl hayati bir önem taşıdığının farkındadır. Selânik'in elden çıkması er veya geç Yahudilerin de tasfiyesini de beraberinde getirecektir." (LIZ Behmoaras: Bir Kimlik Arayışının Hikâyesi) Meşrutiyet gelir, "devrisaadet" diyecek kadar bağlanır, o furya geçer masonlara sığınır.

Moiz'e göre Yahudiler çölü andıran Filistin'i değil, Asya'daki gümrah ve sulak Türk topraklarını vatan tutmalıdır, saha zaten harap ve insansızdır. La Epoca ve Tasvir-i Efkâr'da bu meyanda yazılar yazar. Selânik delegesi olarak katıldığı 9. Dünya Siyonist Kongresi'nde (Hamburg -1909) peşkeşe hakkı varmış gibi siyonistleri Türk'ün yurduna çağırır.

Faaliyetlerini Yakın Dostlar Kulübü çatısı altında yürütür. Paravan olarak Osmanlılaşma Derneği (1910) ve Vatanseverler Birliğini (1911) kullanır.

Balkan Savaşının ardından imzalarını "Tekin Alp" ya da "Munis Tekinalp" diye atar. Ziya Gökalp'le birlikte Yeni Hayat'ta kalem oynatırlar.

Rumeli ve Zaman gazetelerinin yanı sıra Mercure de France mecmuasında "P. Risal" müstear ismiyle yazar, Frenklere Turancılık satar. Yusuf Akçura bunları "Türkler Bir Ruh-ı Millî Arıyorlar" başlığıyla Türk Yurdu dergisinde yayınlayacaktır daha sonra.

Moiz'e göre savaş öncesi fatih ve asli unsur sayılan Türkler, imparatorluğun yükünü omuzlamış, yorulmuş, millî şuurdan uzaklaşmışlardır. Artık İslamcılık ve Osmanlıcılık aleyhtarıdır açıkça.
Moiz'in İttihatçılar arasında ağırlığı yoktur, bir Emanuel Karasu olamaz asla (Jacob M. Landau)

Munis, Tekin, Alp, Safi, P. Risal...
Moiz müstear isimlerin ardına gizlenir.KRALDAN ÇOK KRALCI

Moiz Harb-i Umumi (Dünya Savaşı) öncesi Alman İngiliz rekabeti hakkında kitap yazar. "Türkler Bu Muharebede Ne Kazanabilirler"

Açıkça savaş naraları atar, sanki Turancılık dersi vermek ona kalmıştır. Satır aralarında Türklerin İslam öncesi inanışından söz açar.

Eser, Ziya Gökalp ve Mehmet Emin Yurdakul'un methine mazhar olur. Ona göre Asya'da yaşayan elli milyon Türk, kurtuluşu Pantürkizm'de aramalıdır.

Alman Genel Kurmayı kitabı "Turkismus und Panturkismus" şeklinde çevirir. İngiliz Gizli Servisi "The Turkish and Panturkish Ideal" adıyla basar subaylarına dağıtır. Churcill, bizi oradan tanır mesela.

Bu arada Ziya Gökalp'le millî iktisat ve solidarizm (tesanütçülük, dayanışmacılık) hususunda kafa yorar. Tarım, hayvancılık, demir yolları, limanlar, kooperatifler, özel şirketler, bankalar... Allamedirler haza, her mevzuda derya.

Mütareke Dönemi'nde ise Yeni Osmanlı fikrini savunur. Zekeriya Sertel'in çıkardığı Büyük Mecmua'da köşe kapar. Ömer Seyfettin, Ali Canip, Falih Rıfkı, Faruk Nafiz, M. Emin Yurdakul, Reşat Nuri de orada yazar

Millî Mücadele'ye katılmadığı gibi yazı da yazmaz "bekleyip görmeyi" tercih eder, bakalım ipler kimin elinde kalacak

Cumhuriyetin ilanından sonra ateşli bir Kemalist olur, saldırganlaşır. İki parti değiştiren siyasetçilere halk arasında "fırıldak" deniyor, Moiz kırk yere döner, hem de dün övdüğüne, bugün sövecek kadar.
Lozan'da azınlıklara kendi cemaat hukuklarını kullanma hakkı tanınır. Ancak Yahudi cemaati, T.C. kanunlarına tabi olur, feragat eder kendi rızasıyla.

YIKAMA YAĞLAMA

Tekinalp rejime yaranmak için hemen bir kitap yazar, adını "Türkleştirme" koyar. Haşa Tevrat'ı taklit eden bir üslupla "Evamir-i Aşere (On Emir)" yayınlar. "Türk adı al, Türkçe konuş, Türkçe dua, çocuğunu devlet okuluna yolla, cemaat ruhunu sök at, Türklerle düş kalk, millî iktisat sahasında vazife-i mahsusanı yap"

Türkleştirme kitabı Yunus Nadi, Celâl Sahir vs tarafından takdirle karşılansa da ekseriyet ihtiyatla karşılar. Zikzakları o kadar keskindir ki samimiyeti su götürür bu saatten sonra. Yarın bir darbe olsa muhalifleri alkışlayabilir rahatlıkla.

El Tiempo başyazarı David Fresko, "Evamir-i Aşere"yi mahzurlu bulur. Hahambaşı Becerano ise "Tevrat İbraniceden başka bir dilde okunmaz" der tavrını koyar.

Onlar ibadetlerini İbranice yapadursun, Türkçe ezan ve Türkçe hutbe (devam ediyor hâlâ) sardırılır Müslüman'ın başına. Mehmet Akif kendisine yazdırılan mealin namazlarda okutulacağını hisseder ve ortadan kaldırtır son anda.

Derken Moiz "Vatandaş Türkçe Konuş" kampanyasıyla öne çıkar. Yahudi Nissim Masliyah ve Dr. Samuel Abrevaya ile birlikte "Millî Hars Birliği"ni, Hanri Soriano ve Marcel Franco ile "Türk Kültür Cemiyeti"ni kurar. Ziya Gökalp'i (haşa) "Türkçülüğün peygamberi, mübeşşiri, üstadı" gibi sunar.

1934'te Prag'da verdiği konferansta. Kemalizm'i parlatır, aferin alır. O hızla "Kemalizm" kitabını yazar (1936). CHP bütün nüshaları satın alır, halkevlerinde dağıtır. Cumhuriyet gazetesi, Fransa'da bastırır ayrıca.