Namlu kaval, misket eğri, çakmak taşlı, barut kara. Her attığını vuramazsın, "piştovun" gönlü olursa.

Silah sanayimizdeki gelişmeler sürpriz değil, Türkler eskiden beri başa oynar. Ecdat, silahları dört başlık altında toplar: Vurucu (eslah-i darb), delici (eslah-i nafize), kesici (eslah-i cariha) ve atıcı (eslah-i ramiye). Atıcılar da önce ikiye (ateşli, ateşsiz), sonra dörde ayrılırlar: Toplar, darpzenler, tüfekler, tabancalar. Malum İslam dünyası 13. yy'da haçlı istilasına maruz kalır. Eyyubilerin Avrupalılar ile baş etmesi zordur sayıya vurulursa. Ancak kalite üstünlüğü vardır, alevli oklar, neft yağdıran mancınıklar ve gülle atan borular...
...vemâ rameyte iż rameyte velâkinna(A)llâhe ramâ...

YİV SET MENZİL

Türkler henüz I. Murat ve Yıldırım Bayezid devrinde top tüfek yapar, Kosova ve 1. İstanbul muhasarasında kullanırlar. Selanik, Sivrihisar ve Belgrad'a ateşli silah götürür, hasımlarını şaşırtırlar. İstanbul'un fethinde şahi adı verilen büyük toplar kullanılır ki 140 öküzle çekilir anca. Bunlar 800 kiloluk gülleler atar.
Sarıca Sekban ve Mimar Muslihiddin'in döktüğü toplar 29 Mayıs'a kadar çalışır, Macar Urban'ın döktükleri bir işe yaramaz, yarılır gider ilk hafta (Prof. Ahmet Şimşirgil). Fatih iyi bir mühendistir, topları elden geçirtir, namlu cidarına şeş hane (6 tane) yiv ve set açtırır. Gülle dönerek çıkar, hızı ve şiddeti artar, menzili uzar (1.200 metreyi aşar).

HEY KOCA TOPÇU!

Nadir Şah'ın ordusu kalabalık ve savaşçıdır, ancak İranlılar Kars Tabyasına saldırınca ateşli silahla karşılanır dağılırlar. Şah altta kalacak değildir, yabancı ustalar getirtir ve geceli gündüzlü çalıştırıp 8 top yaptırır. Ustalar gider, Osmanlı dalkılıçları bir gece mekânı basar, alayını aparırlar. Top deyip geçmeyin ardında büyük tecrübe var. Önceleri taştan ağaçtan oyar, sonra bakır döker, demir döver ve tunçta karar kılarlar.

Sahra topu ile muhasara topu farklıdır, kale topu mazgala yakışır, gemi topu bordaya. Şahî, şayka, prangı, havan, bacaluşka, miyane, çakaloz, bedolçka, morten, kanon, ejderhan, kolomborna, balyemez, eynek, misket, saçma ve humbara Kumbara da denir, bir nevi el bombasıdır, havanla da atılır icabında. Her birinin marifeti başka başka, yerinde ve zamanında.

DELİKLİ DEMİR

İlk tüfekler ağırdır, üç kişi taşır. Geri tepmesi serttir, sadece metriste işe yarar. Zamanla safra atacak, ufalacak, omuza asılacak, tabancaya dönecektir hatta. Timuroğulları, Peştunlar ve Afşarlar deve ya da file bağlı zenburekleri kullanırlar. Küçük bir tohptur, hayvan sese alışır, kıpırdamadan durur. İstanbul silahları tüfenghane-i amirede yapılır, itinayla saklanır. Her perşembe talime çıkarılır, silinir, yağlanır, kenara kaldırılır ihtimamla. Şam, Bağdat, Erzurum, Budin, Diyarbakır, Basra, Kahire gibi vilayetlerde cebehaneler vardır, silah, zırh, kalkan, koşum takımı, barut yaparlar. Artık askere ne lazımsa. Debre, Üsküp, Prizren ve Sarayova da iddialıdır. Gümüşhaneli ustaların tüfengleri Gürcistan'da pek aranır mesela.
Avlonya, Preveze; Rudnik, Semendire, İskenderiye, Novoberda, Pravişte, Temeşvar; Birecik, Mardin, Van dökümhaneleri seyyardır, talep olduğunda sefer güzergâhına ulaşırlar... İstanbul Cibali (Cebe Ali) ve Ankara Cebeci semtleri adlarını Cebehane'den alırlar. Osmanlı Cava ve Sumatra gibi ülkelere de usta gönderir, tabya yapma, mevzi kazma, top dökümü ve barut imali öğretir Açeli dostlara. Sömürgeciler eskisi gibi ellerini kollarını sallayarak gelir, günlerini görürler bu defa.

ELİF KALİTE

Devlet tarafından yapılan silahlar elif kalitedir, fark atar hasımlarına. Tuğra ile damgalanır ve bir mim konur kenarına. Mim "malum oldu-görüldü" manasında. Ganimet alınan silahlar da elden geçilir, kaydedilir kara kaplıya. Silahlar sayılıdır, envantere kayıtlıdır, kimse alamaz, vukuata çıkamaz. Ama arzulayan kendi kesesinden ısmarlar, ister imza attırır, ister tarih yazdırır alnına. Türkler atlarına avratlarına ve silahlarına toz kondurmaz, emanete bebek gibi bakar, mühr-ü Süleyman, ay yıldız, selbek, şemse, çintemani motiflerlerle donatırlar. Kabzalarını kalite ahşap, fildişi, bağa (kaplumbağa kabuğu) ile kaplatır, oymalara inci, mercan, sedef kaktırırlar. Boynuz barutluklar da kadife ve gümüş ile tezyin edilir. Kibar bir kayışla asılır boyna.

ÇAKARALMAZ

Bazı askerler piştova mesafeli durur.

Hemen "vay teknoloji düşmanı" diye yaftalamayın, bi sorun bakalım neden acaba Neticede verdikleri MKE, Canik, Girsan, Sarsılmaz ya da Zigana değildir. Efendim çeksin, çaksın, kolay mı o kadar Bir kere emaneti kuşağına sokmadan evvel hazırlayacaksın. Şöyle: Piştovu dik tutacak bir miktar barut akıtacaksın namluya. Bunun için hususi barutlukların ve ölçü kaşıkların olacak. Az olursa patlamaz, çok olursa cayırtı kopar. "Barut hakkı" tadında bırakılır abartılmaz! Sonra ağzı çaputla tıkanır, harbisi sökülüp dövülür barutu sıkıştırırsın kibarca. Bitti mi Şimdi namlu ağzından misket, bilye vesaire çekirdek bırakabilirsin usulca.
Ardından ince bacaya bir miktar yemleme barutu koyacak, emniyeti üzerine kapatacaksın. Horozun ağzına çakmak taşı sıkıştıracak, üstten vidalayacaksın. Kışlalarda taş yontanlar vardır, sen mecburen kendin yapacaksın. Belli bir zaviyede aşındıracaksın ki çakınca çaksın, bol bol kıvılcımlansın. İşte şimdi istinat durumuna alıp sokabilirsin kuşağa. İstinat ne mi Duvarından hatırlayın bir nevi yaslanma. Diyelim emaneti kullanmak icap etti, horozu emniyetten kurtarıp taaa gerilere kadar kuracaksın ki tetiği çekince şiddetli çarpsın, hem yemleme barutunun üstündeki tapayı kaldırsın, hem de şerare çıkarsın. Hiç değilse bir kıvılcım falya deliğinden baruta ulaşsın.