Jean-François Champollion, Fransa'nın artık tükenen üniversal dâhilerindendi. Yunanca, Latince, İbranca, Aramca ve Kobtça gibi ölü dilleri öğrenmişti. Eski Mısır'ın şifrelerini taşıyan Rosetta Taşı'nı kendi lisan zekâsı fakat üstün matematik bilgisiyle çözmeyi başardı. Eski Doğu'yu ve Mısır'ı öğreten bir öncü filolog ve filozoftur.1832yılının 4 Mart günü 41 yaşındaki ünlü bir Fransız, Paris'te öldü. Fransa'nın artık tükenen üniversal dâhilerindendir ("genie universel" için daha çok bizdeki "hazerfen" tabiri kullanılmaktadır). Çok küçük yaşlarından itibaren College de France ve Doğu Dilleri Okulu'nda Yunanca, Latince, İbranca, Aramca ve Kobtça gibi ölü dilleri öğrenmişti. Mecburi olan askerlik görevinden Bonaparte'çı kliğin sayesinde kurtuldu. Lakin arkadan gelen krallık rejiminde bunun sıkıntısını çekti. Bu dâhi ve iddialı gencin koruyucuları çıktı; Jean Baptiste Joseph Fourier gibi bir politikacı ve Avrupa oryantalizminin en ünlü ve hayırhah mensubu Joseph von Hammer-Purgstall'ı da himaye eden Silvestre de Sacy bunların başındaydı.HER ŞEYİ KOPYA ETTİLERHaberin DevamıNapoleon'un Mısır Seferi adeta büyük İskender'inkinin taklidiydi, Nil Nehri'nin kaynağını boşuna aramıştı o da. Lakin emrindeki botanikçiler, ressamlar, coğrafyacılar alayı Mısır'ın bütün bitkilerini, hayvanlarını, böceklerini, gördükleri anıtların üzerindeki yazıtları ustaca kopya etmeye giriştiler. Mısır'ın keşfi serisi yayınlandı; 19. asrın en ünlü eserlerindendir. Bir yayın abidesidir.Rosetta Taşı; yani Raşit Taşı diyebileceğimiz Nil deltasındaki mevkide bir Fransız Albay ve birliğinin keşfettiği levha; aşağı yukarı yarım metre civarındaydı ve üzerinde üç dille aynı olay kaydedilmişti. Helenistik ve Roma devrinde Şark'ta böyle iki-üç dilli tebliğlere rastlanır. Birincisi klasik Yunancaydı. Gayet rahat okudular. Tıpkı Fransızlar gibi bu taşı Abukir'deki Nelson'un zaferinden sonra Fransızların elinden alıp İngiltere'ye taşıyanlar ve yine 19. asrın üniversal dâhilerinden biri olan Thomas Young'a verenler...Jean-François Champollion, bu genç dâhi, metni İngilizlere kaptırmaktan şikâyetçiydi ve ilk okumayı da Thomas Young'ın yapmasının eksik ve yanlış olduğunu hatta ana metni tahrif ettiğini ve zedelediğini iddia etti. 1820'lerde eline geçen metni kendi lisan zekâsı fakat üstün matematik bilgisiyle çözmeyi başardı. Eski Çağ'ın Doğu dünyasındaki yazıtlar gibi fonetik olmanın yanında yer yer de ideografik; yani birkaç heceyi kapsayan kelimelerin de yazıyı hızlandırmak için kullanılan bir ilave olmasından dolayı orijinal bir yazı.Haberin DevamıBİRÇOK KÜLTÜRÜ ETKİLEDİ2000 sene insanlığın taklit edemediği piramitler malum; üstün Roma mimarisinin bile Mısır piramidini aynı formla taklit edemediği açıktır. Bulunan mezar eserleri Eski Roma ve Doğu Roma başkentine dikilen, bugün Sultanahmet'teki dikilitaşlar gibi kitabelerden ve de İskender'in haleflerinden Ptolemaios zamanında Mısırlı rahip Manetho'nın kendi dilindeki metinleri okuyarak Yunanca kaleme aldığı "Manethon" tarihinden Eski Mısır'ı tanımak, ancak eski dünyada Yunancayı okuyanlara ve Yeni Çağ milletleri aydınlarına hastı. Yeryüzünün bu en orijinal uygarlığı, artık kendisini edebiyatı, öz dili, felsefesi ve ülkelerinin adını taşıyan kimya (şemia) bilimiyle ve özgün tıp bilgisiyle modern insanlığın önüne çıkarttı. Resim ve dekorasyon bile etkilendi. Fransa'nın art nouveau denen dalı, Almanya'da jugendstil diye bilinir, Eski Mısır dünyasından etkilenmektedir. Champollion Mısırlıları tanıtan bir tercüme bilimi, bir sağlam yorumculuğun kurucusudur.Haberin DevamıESKİ DOĞU'YU ÖĞRETTİChampollion için Eski Mısır özgün bir medeniyettir. Kendisinden sonrakiler ve çağdaşları tarafından da birçok hususta kopya veya adapte edilmiştir. Akdeniz dünyasının her yerinde bu medeniyetin kalıntılarına rastlanır. Champollion, devrinin insanları gibi muasır medeniyetin temelde Eski Yunan ve münhasıran Eski Yunanistan tarafından teşkil edildiğine inananlardan değildi. Mısır onu büyülemiştir; çoğumuzu olduğu gibi... Eski Doğu'yu ve Mısır'ı öğreten bir öncü filolog ve filozoftur.1822'de, Rosetta'nın Eski Mısır dili Kobtçanın Helenistik devirde Yunan harfleriyle yazılmasını da ihtiva eden (dimetiki) öncülüğü ve nihayet Cleopatra'nın isminin hiyeroglifteki kaydının çözülmesiyle çorap söküğü gibi gitti. Kraliçenin kendi kadar çekici ve güzel dil; Champollion'un bu eski medeniyeti modern dünyaya tanıtan bir baba, bir kurucu haline gelmesini sağladı.Yayınlar, Thomas Young'cılarla Champollion'cular arasında bir kavga yaratsa da Bonapartist Fransa, Mısır'ı sadece işgal etmekle kalmamış, araştırmacılık iddiasını asıl Champollion'un zaferiyle tamamlamıştı.Haberin DevamıMİLLİ