Cumhuriyet, Osmanlı'nın başladığı Dârülmuallimât, Kız Öğretmen Okulları Reformu'nu, gerçek anlamda rayına oturtan ve liseyi genç insanların kabiliyetlerinin işlendiği, mutlaka girip okudukları kurumlar yapmıştır. Kemalist dönem eğitimde yeteneği olan gençlere eşitliği liselerle sağladı.

Bu hafta mezuniyet haftası, devlet ve milletimizin tarihinde çok önemli yeri olan okullarımızın diploma törenleri birbirini izliyor. Ben de ilgim icabı bunlardan bazılarına katıldım ve bazılarını da takip ediyorum.

AYNI SIRALARDAOKUDULAR

Önümde Cumhuriyet'in ilk kız okulu hakkında "Ankara Kız Lisesi 1923-77" adlı bir eser var; Dr. Gülnaz Gezer Esen tarafından yazılmış. Kız lisesi Ankara eğitim tarihinde fevkalade yeri olan, şaşılacak bir olgudur; başşehrin seçkin sınıfının kızları ve tabii sadece onlar değil bütün halkın zeki çocukları okumuşlardır. Mezunlarından bazıları edebiyat ve sanat tarihimizin, bilim dünyamızın sıralarını dolduruyorlar. Mezunların içinde listeye bakıldığı zaman; hem Türkiye hem de dünyanın ilk kadın subayı olan İnci Arcan Uysal, ünlü yazarımız Sevgi Sosyal, kız kardeşi Gönül Öney, Prof. Birsen Gökçe, Prof. Aysel Aziz var. Sayı ve ünlü isimler uzuyor. Okulun unutulmayan müdiresi Nilüfer Gün öğrencilerin hayatında önemli bir yer alıyor. Prof. Gürsel Aytaç Alman dili ve edebiyatının öncü hocalarından. Tıp hayatında, edebiyat fakültelerinde, hukuk fakültesinde tanınmış hocaların çoğu buradan geçmiştir. Ankara'da Atatürk ve Gazi liseleri de erkek liseleri olarak paralel önemdedir.

Öğretmenler genelde her üç okulda da öğretim hayatları boyunca münavebeli olarak çalışmışlardır. Mesela Afet İnan Hoca Kız Lisesi'nde öğretmenken günün birinde Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin kurucuları arasındadır. Kız Lisesi'nin öğretmenleri zamanla Atatürk Erkek Lisesi'nde veya Gazi Lisesi'ndedir. Bu şüphesiz ki Ankara'da ve Türkiye'de eğitim hayatına bir birlik yarattı. Bu üç lisesinin en önemli faydası öğretim hayatlarındaki dersleri ele alışlarının dışında talebelerinin sosyal hayatlarına, iktisadi durumları el vermese de mutlaka tahsillerini tamamlamalarına idarecilerin dikkat etmesiydi. Asıl önemlisi tiyatro, müzik, konser, opera gibi faaliyetlere öğrencilerin katılmasına öncülük etmişlerdir. Bu nedenle payitahtta Batı sahne sanatları ve orkestral müziğe ilk ilgi duyan ve bilgisi olan nesiller yetişmiştir.

Şüphesiz ki bu durum Ankara'ya has bir şey değil. İzmir Kız Lisesi'ni hatırlatmadan geçemeyiz. Bir sınıfından dört öncü kadın hocamızın yetiştiği mesela 1941 dönemi mezunları içinde Mübeccel Kıray Belik, Nermin Abadan Unat, aynı şekilde Zeynep Korkmaz daha niceleri. Türk eğitim hayatında kadınların aktif olarak birçok mesleğe girmesine asıl önemlisi akademik hayatta yer almalarına sebep olan kurumlardır.

EĞİTİMDE FIRSATEŞİTLİĞİ SAĞLADILAR

Cumhuriyet, Osmanlı'nın başladığı Dârülmuallimât, Kız Öğretmen Okulları Reformu'nu, gerçek anlamda rayına oturtan ve liseyi genç insanların kabiliyetlerinin işlendiği, mutlaka girip okudukları kurumlar yapmıştır. Nermin Abadan Hoca'nın hatıratındaki özetinde bunu açıkça görebilirsiniz. Onun "Eğer burada olmayıp Macaristan'da kalsaydım okuyamayacaktım" sözünün arkasında bu gerçek yatar. Kemalist dönem eğitimde yeteneği olan gençlere eşitliği liselerle sağladı.

Bu yıl Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde o camiayı meydana getiren kavimlerin özellikle şarkta Arapların, Kürtlerin ileri gelenlerinin çocuklarının okutulduğu aşiret mektebi hümayunun da bir rolü vardı. Bunlar için yazılan bir kitap olan Mehmet Ali Neyzi'nin "Aşiret Mektebi Osmanlı Eğitim Tarihinde Bilinmeyen Bir Girişim" çalışmasını ileride tanıtacağım.

Yaz tatilinizin dinlendirici geçmesini bu yılki üniversite imtihanı neticelerinin düzgün ve adil sonuçlanmasını temenni ediyorum.

İLGİNÇ BİR YAZ GECESİ

Geçen cuma Şef Danilo Zanna bütün nezaketiyle beni Caddebostan'daki restoranına çağırdı. Doğrusu bu tertiplediği ziyafette birtakım dostlarımla beraber olmaktan çok mutlu oldum. Türkiye balesinin unutulmaz yıldızı ve genel müdürü Meriç Sümen, Devlet Operası'ndan baş bariton Burak Bilgili, hepsi oradaydı. Bu yemek nefisti. Danilo'nun menüsü İtalyan mutfağının güneyden kuzey birçok unsurunu barındırıyor ve Akdeniz mutfağının aslından ne kadar komşu ilişkiler içinde olduğunu gösteriyor.