Tam otuz yıl saatim işlemiş

Hüseyin Öztürk

Topkapı Sarayı "Zaman ve Sanat" müzesinin açılışından dün söz etmiştik. Bugün de müzede dolaşırken intibalarımı paylaşmak isterim.

İlk karşılaştığım saat, müzenin bahçesinde El-Cezerî'nin keşfi olan "Güneş Saati" oldu. İkincisi de saatler arasında Doğu'dan Batı'ya yolculuk ederken, Üstad Necip Fazıl'ın:

"Tam otuz yıl saatim işlemiş ben durmuşum.

Gökyüzünden habersiz uçurtma uçurmuşum" şiiri oldu.

Birbirinden ayrı zamanlarda ve birbirinden ayrı kişilerce yapılan saatlere bakıp; akrebi ve yelkovanı şöyle geriye çevirdiğimde, ömür saatimin işlediğini ama ebedi hayatın hakikatinden habersiz hâlâ uçurtma uçurduğumu itiraf etmeliyim.

Dünyada teknik ve tekonoljik buluşların hemen hepsi, Batılı mucitlere addedilir. Bu vaziyet, Müslüman âleminde garip bir aşağılık kompleksidir ve halen yıkılmış değildir.

Oysa insanlığa armağan edilen tüm buluşların ilk mucitleri, Müslüman âlimlere aittir. Hangi birini sayalım. Mesela bu vesile ile El-Cezerî'den başlayalım.

•

İslam'ın Altın Çağı döneminde çalışmalar yapan Ebu'l-iz El El-Cezerî (1136-1206) bilim adamı, mühendis ve sibernetik biliminin öncüsüdür.

Batı dünyasında Cazari (Gazari) olarak tanınan Cezerî'nin tam adı; İsmâil bin er-Rezzâz El-Cezerî'dir. 1136 yılında Cizre'de doğmuştur.

Cezerî, bilgisayarın temelini atan âlim, robotlar, saatler, su makineleri, şifreli kilitler, şifreli kasalar, termos, otomatik çocuk oyuncakları gibi makinelerin mucidi ve dünyanın ilk sibernetik bilginidir.

Bazı literatürlerde M.Ö. 300 yıllarında Yunan matematikçi Archytas tarafından buharla çalışan bir güvercin yapılmış olduğu belirtilse de, sibernetik ile ilgili bilinen en eski yazılı kayıt Cezerî'ye aittir.

Sibernetik, canlılarda ve makinelerde kontrol, iletişim ve işleyişi inceleyen bir bilim dalıdır. Cezerî sibernetiğin ilkelerini bilim dünyasına sunan ilk kişidir. (Arş. Gör. Ceyda Duyar)

•

Evet, "Topkapı Sarayı Zaman ve Sanat Müzesi", tarihsel bütünlüğü, sanatsal ustalığı ve diplomatik bağlamı, aynı zamanda tarihe ve mirasa sahip çıkmanın da önemli belgesidir.