Aşağıdaki tabloda, 2025 Temmuz, son 11 yılda finansal yatırım araçlarının enflasyondan arındırılmış reel getiri oranlı yer almaktadır.

Bu tabloya bakarsak, finansal piyasalarda aşırı kırılganlık karşısında yaşamakta olduğumuz istikrar sorununun bitmesi imkânsız görünüyor. Türkiye de ekonomik istikrar sorunu yeni değil, 2013 sonrası başladı. Başkanlık sistemi ile derinleşti. Bazı tespitler yapabiliriz.

1.2023 Temmuz ayında yıllık TÜFE oranı yüzde 47,83 oldu. Borsa, BİST 100 endeksi nominal olarak yıllık yüzde 162,29 oldu. TÜFE'ye göre BİST 100 endeksinin yıllık reel getiri oranı yüzde 77,43 oldu.

Dünyada bu kadar yüksek reel getiri sağlayan borsa örneği çok nadirdir.

Aslında finansal piyasa araçlarının yüksek reel kayıp getirmesi gibi bu kadar yüksek spekülatif reel getiri sağlaması da istikrar için risk oluşturur. Başka bir ifade ile spekülatif kazançlarda kırılganlık ve kriz göstergesidir.

Bunun içindir ki, BİST 100 artık zor toparlanır. Mamafih 2025 temmuz ayında reel getiri oranı eksi 28,54 oldu.

2. Son 11 yılda külçe altın, 2024 hariç, her zaman yüksek reel getiri sağladı. Buna karşılık Mevduat faizi, 2025 yılı hariç, her zaman eksi reel kayıp getirdi. (Aşağıdaki grafik)

Bu nedenle talep altına, gayrimenkule ve dövize yöneldi. Türkiye dolarizasyonu önlemek için ağır bedeller ödedi. Hepimiz bu süreci yaşadık. Detaya gerek yok.

3. Dünyada; Merkez Bankalarının ve tasarrufların altın talebi arttığı için altın fiyatları da arttı. Ama bundan sonra aynı hızda artması hem dengeler açısından hem de en azından kısa dönemde jeopolitik gelişmeler açısından mümkün değildir.

Altında geleceğe dönük olarak;

Kısa ve orta vadede, Fed faiz politikası, jeopolitik gelişmeler, dünyada enflasyonda gerileme, altında bir stabilizasyon dönemi olacağı yönünde etkilidir.

Orta ve uzun vadede,

Altın fiyatları uzun dönemde aşırı kırılgan olmuştur. Bir ons altın;

1850 yılında;18,93 dolar;1900 yılında; 18,96 dolar;1950 yılında; 34,72 dolar;1971 yılında; 311,44 dolar;1980 yılında; 615,00 dolar;2000 yılında; 279,11 dolar;2025 15 Ağustos 3442,18 dolar oldu.

Bundan sonra orta ve uzun dönemde altın fiyatlarını etkileyecek faktörler olarak;

Küresel kriz riski var. Küresel krizi yaratacak en önemli sorun dünyada demokrasinin düşüşü ve dikta rejimlerin artmasıdır.