İran 1923'e kadar yaklaşık 900 yıl Türk devletlerinin hâkim olduğu bir ülkeydi. Türk hâkimiyeti İran'ın bugünkü dini yapısını da belirledi. 1501'de Safevi Devleti'nin kurulmasına kadar küçük mahalli beylikler tarafından temsil edilen Şiilik, Safeviler ile birlikte İran'ın resmi mezhebi hâline geldi

10. yüzyılın başlarında Gazneliler'in İran'da hâkimiyet kurmasından 20. yüzyılın başlarına kadar bazı dönemler haricinde bu ülkede hâkim olan unsur Türklerdi. İran'da Türk hâkimiyeti ilk olarak Gazneliler'le başladı. 1040'taki Dandanakan Muharebesi'nden sonra Büyük Selçuklular kısa sürede İran'ın büyük bir bölümünü ele geçirdiler. Büyük Selçuklular'dan sonra İran'da Türk atabeylikleri ve yine bir Türk devleti olan Harizmşahlar hüküm sürdüler. 13. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren ise İran'da Moğol hâkimiyeti başladı. İlhanlı Devleti'nin 14. yüzyılın ortalarında sona ermesinden sonra Celayirli Devleti kuruldu.
Timur, 14. yüzyılın sonlarında İran'ı da ele geçirdi. Timurlu hâkimiyeti 15. yüzyılın ortalarında Güneydoğu Anadolu'da yaşayan Karakoyunlu Türkleri tarafından sona erdirildi. Karakoyunlular'ın İran'daki hâkimiyetlerine de 1467'de Diyarbakır bölgesinde yaşayan Akkoyunlu Türkmenleri son verdi. Akkoyunlu Devleti de yine Anadolu'dan giden Türkmen aşiretleri tarafından sona erdirildi. 1501'de İran'da Safevi Devleti kuruldu.
1501'de Safevi Devleti'nin kurulması, İran tarihi için dönüm noktasıdır. Safevi Devleti'nden önce çoğunluğu Sünni olan İran, bu dönemde devlet eliyle Şiileştirildi. Türkiye'nin en önemli tarihçilerinden Tufan Gündüz, Safeviler'le ilgili araştırmalarında bu süreci teferruatlı olarak anlatır.
Safevi askerleri.
ŞEYHLİKTEN ŞAHLIĞA
Türk kökenli bir hanedan olan Safevi adı, Erdebil tekkesinin şeyhi Şeyh Safiyüddin'den gelir. Şafii mezhebinden olan Şeyh Safiyüddin gençliğinde Şeyh Zahid-i Gilanî'ye bağlanmış, Erdebil'de kurduğu tekke kısa sürede hürmet edilen bir yer olmuştu. 1334'te Şeyh Safiyüddin'in ölümünden sonra tarikatın başına önce oğlu Sadrüddin, daha sonra da torunu Hoca Ali geçti. Hoca Ali'nin Şiiliğe temayülü tarikatın mahiyetini değiştirdi.
Hoca Ali'den sonra tarikatın başına sırayla Şeyh İbrahim ve Şeyh Cüneyd geçti. Şeyh Cüneyd, Erdebil'den uzaklaşmak zorunda kalınca Anadolu'ya ve Suriye'ye gidip Türkmenler arasında yeni müritler topladı. Akkoyunlu Uzun Hasan Bey'in kız kardeşi Hatice Begüm ile evlendi. Ancak siyasi bir güç olmaya kalkınca 1460'ta Şirvanşahlar ile yaptığı savaşta öldürüldü.
16. yüzyılda Tebriz.
Oğlu Şeyh Haydar, Uzun Hasan'ın kızı Alemşah Begüm ile evlendi. Müritlerinin sayısı iyice artan Şeyh Haydar, tarikatın simgesi olarak onlara on iki dilimli kırmızı renkli başlıklar giydirdi.
Bir süre sonra Şeyh Haydar da babası gibi siyasi güç sahibi olmak için harekete geçti. Ancak Akkoyunlular, 1488'de Şeyh Haydar'ı öldürüp cesedini Tebriz'e getirerek halka teşhir etti. Şeyh Haydar'ın oğulları Ali, İbrahim ve henüz bebeklik çağında olan İsmail'i anneleriyle birlikte hapsettiler.
Şeyh Haydar'ın müritleri Şeyh Haydar'ın oğlu Sultan Ali etrafında toplanmaya başlayınca, Ali de babası gibi Akkoyunlular tarafından öldürüldü. Şah İsmail, müritler tarafından Gilan'a kaçırılıp bu bölgede sekiz yıl saklandı.
Akkoyunlu şehzadeleri arasında taht kavgaları başlayınca, Türkmen aşiretlerinin reisleri İsmail'i 13 yaşındayken ortaya çıkardılar. İsmail, Erdebil'de umduğunu bulamayınca Anadolu'ya yöneldi. Türkmenler şeyhlerini büyük coşkuyla karşıladılar. Avşar, Çepni, Ustacalu, Dulkadir, Rumlu, Şamlu ve Tekelü Türkmenleri etrafında toplandılar. Şah İsmail Türkmenlerin desteği sayesinde önce Şirvanşahlar'ı, ardından da 1501'de Akkoyunlu hükümdarı Elvend'i mağlup ederek Safevi Devleti'ni kurdu.
Şah İsmail
Şİİ OLMAYANLAR ÖLDÜRÜLDÜ
Safevi Devleti kurulduğu yıllarda İran'ın büyük bölümü Sünni idi. Ancak Şah İsmail, İran'da Oniki İmam Şiası'nı hâkim kılmak için kararlı bir siyaset izledi. Şiilik İran'ın resmi mezhebi hâline geldi ve devlet eliyle hızlı bir Şiileştirme politikası takip edildi. Devlet adamları, "Tebriz halkının çoğunluğu Sünni, Şiiliği kabul ettiremeyiz" deyince Şah İsmail, "Ben bu yola baş koydum, ben bu yoldan dönmezem. Ya Şii olurlar ya da kılıcımın tadını tadarlar" demişti.
İran'da Şii fıkhını bilen ulemanın azlığı yüzünden, Cebel Amul, Kûfe, Lübnan ve Bahreyn'de bulunan Şii ulema İran'a çağrıldı. Şii ezanı tesis edildi, hutbelerde ilk üç halifeye ve Hz. Aişe'ye lanet okunması gelenek hâline geldi.
Tebriz meydanında toplanan halka önce Şii fıkhı anlatılıyor, daha sonra din adamlarının nezaretinde topluca mezhep değiştirtiliyordu. Şiiliğe geçmeyen bölgelerde katliamlar yapıldı. Bağdat, Yezd ve Horasan gibi yerlerde kadın çocuk denilmeden on binlerce insan öldürüldü. İzlenen siyaset sonucunda Türkmenlerin ve İran'daki diğer halkların dini anlayışında köklü değişiklikler meydana geldi.