Aile, aşk ve züppe

Tip, önemli. Toplumların aktörleri onlar. İdeal kişiler. Bazen de negatif figürler. Roman, tipler üzerine kurulur. Hayatı bunlarla anlatır. Çünkü toplumun aktörleri onlar.

Züppe de bir negatif tip. Halit Ziya'nın Aşkı Memnu romanındaki Behlül bir züppe tip. Yozlaşan aile ilişkinden ortaya çıkan bir tipoloji. Yazar, romanı yazdığı dönemde yozlaşma yaşayan ailemizi anlatıyor. Tıpkı daha önce Kiralık Konak romanında bunu yapan Yakup Kadri gibi.

Yakup Kadri, Servet'i anlatır. Servet, tam modern İstanbul züppesi. Evlilik umurunda değil. Ama kızların ve kadınların peşinde de koşup durur. Kadınların duygularının önemi yok. Adetler ve aile değerleri de önemli değil. Bir konak etrafında tutunmaya çalışan son Osmanlı ailesinin içine şehvet kesilerek sızar. Ura dönen, yıkan ve evi kaosa boğan bir şehvet.

Servet, baba parasıyla har vurup harman savurur. Avrupai beğenilerin içinde yüzer. Kumar oynar. Geceleri geç saatlere kadar dışarda geçer hayatı. Yükselen yeni İstanbul konak aristokrasinin hayatıyla haşir neşirdir. Peşinde koştuğu tek şey zevktir. Başkaları sadece onun zevkleri için önemli.

Yakup Kadri, bir aile ile özdeşleşen konağın Servet kılıklı tiplerin nasıl da altını oyduğunu gösterir. Aslında ailenin altını oyan, sadece zevki peşinde koşan ve başkalarını hiç düşünmeyen narsist züppelerdir. Koca bir konak ailesi bütünlüğünü kaybeder. Dedenin her zaman etrafında pervane olduğu torun ava dönüşür. Servet zevk avında başka bir varlıktır.

Zevk, narsizmde tezahür eder ve yıkar.

Asıl Behlül tipine dönelim. Halit Ziya Uşaklıgil, Türkiye'ye gerçek roman dilini ilk getiren isim. Peşinden yeni romancılar sökün eder. Aşk-ı Memnu da bir aile romanı. Burada da konak hayatı yaşanıyor. Romancı da bu toplumsal çevreden geliyor. Bu nedenle en iyi onu anlatıyor. Aile birçok kişiden oluşuyor. Mürebbiyeler, yakın akrabalar, kızlar ve erkekler. Züppe dişi ve züppe eril birbirini buluyor ailede. Zengin koca avlayarak lüks hayata kavuşma ihtiraslarını taşıyan Bihter, sonunda buna muvaffak olur.

Yasak aşk burada daha fütursuz. Namus burada daha da ayağa düşer. Behlül, amcasının karısıyla yatıp kalkar. Yakışıklı, dünyaya aldırmayan, zevki için sınır tanımayan bir züppe. Behlül ile yanıp tutuşan bu tip, arkasından amcasının kızıyla evlenmeye kalkışacak. Amcanın ikinci hanımı ve üvey kız yer değiştirecek.