Paradoks, "içinde çelişki barındırıyor" anlamına gelen bir kelimedir. Yani bir şey aynı anda ve aynı mekanda hem iyi hem de kötü olamaz. Mantığın birinci kanunu "aynılık" ilkesidir. Bir şey kendisine özdeştir demektir. Ama belki de o "bir şey" tek bir şey değildir. O takdirde tek bir şey sanılan şey, aynı anda ve mekanda iki şey olabilir. İktisadın en bilinen paradoksu tutumlulukla ilgilidir. (Paradoks of thriftiness) Tutumluluk hem iyi hem kötüdür. Tutumluluk, yani yeteri kadar geliri olduğu halde para harcamaktan geri durmak, ilerideki kötü günler için bunu pasif yatırıma dönüştürmek, mesela altın veya kripto para almak birey için iyidir. Ama ülke için kötüdür. Toplumun önemli bir kısmı böyle davranırsa, düşük talepten dolayı piyasa büyüyebileceği kadar büyüyemez ve milli gelir artışı yavaşlar. Bu yüzden "ekonomi, müsrif insan sever" diye bir deyim de çıkmıştır.

HERKES ÇALIŞMADAN ZENGİN OLACAK

Muhtemelen siz de rastlamışsınızdır. İnternette herkesi zengin edecek yatırım fonlarının reklamını yapan kısa metrajlı filmlerden geçilmiyor. Nispeten küçük bir miktar, mesela 7.000 TL ile online ortamda bir fona giriyorsunuz. Yatırım yaptığınız fon, kurucularının geliştirdiği ve kâr etme ihtimali 85 olan bir algoritma ile sizin tasarruflarınızı değerlendiriyor. Bir hafta içinde paranız ikiye katlanıyor. Ama sakın paranızı çekmeyin. Milyoner olmak için altı veya bir sene kadar beklemeniz gerekir deniyor. Yapay zeka ile hazırlandığını sandığım bu reklam filmlerinde, toplumun ünlü iş adamları hatta gazeteciler rol alıyor. Daha doğrusu rol almış gibi gösteriliyor. Devlet, buram buram dolandırıcılık kokan bu reklam filmlerinin yayımını yasaklıyor. Ama bu arada seyreden seyrediyor. Muhtemelen bazı vatandaşlar oltaya takılıyordur.

VARLIK FİYATLARI ENFLASYONU

Milli gelir, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'dan bireylere intikal eden harcanabilir paradır. GSYH reeldir. Öncelikle elektrik ve her tür enerji üretimidir. Buğdaydır, patatestir, süttür, ettir, otomobildir, buzdolabıdır, evdir, yoldur barajdır, eğitimdir, mide ameliyatıdır, saç ekimidir, eğitimdir, güvenlik hizmetidir, ulaşımdır, iletişimdir. Bunun kabaca dörtte üçü tüketilir, kalanı yatırıma dönüşür. İşte bu yatırıma dönüşen kısmı birikerek "gayri safi milli serveti" oluşturur. "Gayri Safi Milli Servet", "Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'dan" (yatırıma giden payın katkısından) daha hızlı artar. Sebebi serveti oluşturan menkul ve gayrimenkul varlıkların "fiyatların" GSYH'yi oluşturan mal ve hizmet