Merkez Bankası'nın 1987-1993 yılları arasında başkanlığını yapmış iktisatçı Rüşdü Saracoğlu (Lisans ODTÜ 1971, Doktora Minnesota Üniversitesi 1980) aramızdan ayrıldı. Rüşdü Saracoğlu parlak ve havalı bir kişiydi. Ben dahil herkes tarafından ehil bir merkez bankacı addedilmesine rağmen, görevde olduğu dönemde enflasyon düşmedi. Hatırlamak için onun zamanındaki (göreve gelmeden önceki ve sonraki yıl dahil) enflasyon oranlarına bir bakalım.1986 (Saracoğlu başkanlığından önceki yıl) enflasyon 30.7'dir. Göreve geldiği 1987'de 55.1; 1988 75.2; 1989 68.8; 1990 60.6; 1991 71.1; 1992 67.9; 1993 71.4 olmuştur. Süleyman Demirel cumhurbaşkanı, iktisat profesörü Tansu Çiller (Boğaziçi Ü. Lisans, New Hampshire Üniversitesi doktora) başbakanken 1993 Ağustos ayında Saracoğlu görevinden ayrıldı. Ertesi yıl yani 1994'te Başbakan Tansu Çiller'in "yurt dışından bol döviz getirir, hem doları hem de faizi kontrol ederim" iddiasıyla hareket etti. Dolar 14.5 TL'den 3 ay içinde 40 TL'ye çıktı, enflasyon 125.5 oldu. Bugünü değerlerken, geçmişi hatırlamakta fayda vardır.

"FIAT" PARA SONRASI EKONOMİ

Para denilen nesnenin, arzı kıt, üretimi zor ve pahalı olan bir madenden (altın diye okuyun) imal edilmesi, parayı bizatihi değerli kılar. Böyle madenden imal edilmiş paralar, bir kuruma (banka veya merkez bankası diye okuyun) muhafaza edilmesi için bırakılabilir. Bu emaneti kabul eden banka, karşılığında makbuz olarak bir "banka senedi" (bank-notebanka-not) verir. Bu bir "kağıt" paradır. Ama altın karşılığı olduğu için değerlidir. Uzun süre dış ticarete dahil ekonominin çarkları "altın para" veya karşılığı altın olan "kağıt para" ile döndü. Görüldü ki; arzı kısıtlı parayla ekonomilerin büyümesi de kısıtlanmış oluyordu. Derken insanlık, "karşılığı olmayan parayı "Fiat Money"i keşfetti. ( Fiat, Latince "ol dedim oldu" anlamına gelir) Harika! Bu sayede milli gelir, daha hızlı büyüyecekti. Peki bu "yoktan var edilen para" kimin cebine gidecekti. Devlet, "Bu benim hakkımdır; çünkü halktan vergi toplama yetkim var, üstelik ülke topraklarının çoğunun ve yeraltı zenginliklerinin sahibiyim" dedi. FIAT paranın üretim tekelini de tek bir bankaya verdi. Buna da merkez bankası dendi.

BÜYÜME VE ENFLASYON

Karşılığı altın olmayan