Ömür biter, enflasyon muhabbeti bitmez. Bu muhabbet yaygınlığı, sadece yüksek ve yapışkan enflasyon derdine duçar olmuş ekonomimize mahsus değildir. Gelişmiş ülkelerde de iktisatçılar enflasyon konusunu sıkça işler. O ülkelerde enflasyon 2'nin birkaç puan üstüne çıkınca hemen enflasyona karşı cihat ilan edilir. Çünkü enflasyon yangını küçükken söndürülmezse, bir süre sonra kontrolden çıkacağından endişe edilir. Enflasyon, para miktarının, GSYH (milli gelir diye okuyun) miktarından daha hızlı artması sonucu kendiliğinden oluşan bir nominal denkleşmedir. Çok basit bir anlatımda enflasyon şudur: Eğer üretim miktarı 100, para miktarı da 100 ise ürünün birim fiyatı (100 bölü 100) "1 para" olur. Eğer üretim miktarı 100 de kalır para miktarı 120'ye çıkarsa, birim ürünün fiyatı 1,2 para olur. Yani enflasyon 20 olur. Bu, tedricen gerçekleşir. Yani fiyatların genel düzeyi bir günde 20 artmaz. Yılbaşında 100 iken yıl sonunda 120 olmuşsa, ortalama enflasyon 10'dur. Yıl sonunda enflasyon 20 diye ilan edilince yıl içinde ürün fiyatını 20 artırmayan mal veya hizmet üreticisi "fiyatım düşük kaldı" diye derhal ek zam yapar. Hatta bu zammı ihtiyaten bol tutar. Böylece "fiyat, fiyata baka baka zamlanır" döngüsü başlar. Emekçiler de ücretlerine aynı oranda hatta daha fazla zam talep eder. Bu sefer "ücret-fiyat" sarmalı oluşur.

YÜKSELT FAİZİ, SIK PARAYI, BAK NASIL İNİYOR ENFLASYON

İktisat bilgini Irving Fisher (1867-1947) "para miktarı", "milli hasıla" ve "fiyatlar genel düzeyi" arasındaki ilişkileri bir denklik olarak formüle etmiştir. Denkliğe göre, enflasyon "üretim için gerekli olandan fazla, parasal genişleme" olayıdır. Dolaysıyla, enflasyonu dizginlemek için hem para miktarını kısmak ve beklentileri değiştirmek için faizleri artırmak şarttır. Ama bu önlemlerin "milli hasıla" (üretim diye okuyun) oluşumunu düşürme gibi istenmeyen bir sonucu da olabilir. Çünkü artan üretim için de en az bir önceki yılın enflasyonu kadar fazla paraya ihtiyaç vardır. Yeterli miktarda para olmazsa üretimde kapasite kullanımı düşer, işsizlik artar. Üretime düşük kapasiteyle devam edilirse sabit giderler, aynı oranda azalmayacağı için firma kârları zarara dönüşür. Zarar eden firmalar bankalara olan borçlarını ödeyemez. Bu yüzden bankalar batarsa halkın tasarrufları buharlaşır. Hiç kimse "olsun efendim, biz her şeye razıyız yeter ki enflasyon düşsün" demez. Kimse kimseyi kandırmaya kalkmasın. Demeyeceği için siyasiler de enflasyonu indiren politikaların arkasında pek de kararlı duramaz. Bu sebeple enflasyonu düşürmede başarı, Merkez Bankası'nın teknik becerisinden ziyade firmaların ve halkın davranışlarına bağlıdır.