New York denince akla gelen ilk bölge Manhattan adasıdır. Burada kiralar İstanbul'dan çok ama çok daha yüksektir. Esasen Manhattan'da kiralar Amerika'nın herhangi bir şehrinden de hatta New York'un diğer bölgelerinden de yüksektir. Fikir edineyim diye internet üzerinden Manhattan'da kiralık ev aradım. İki yatak odalı evlerin kirası, pek tabii caddesine ve sokağına göre değişiyor ama 6 bin dolardan başlıyor. İyi semtlerde bu rakam 10 bin dolara çıkıyor. 3 yatak odalılar zaten sayıca az ve çoğu pahalı semtlerde. 15-16 bin dolar aylık kira isteniyor. Central Park yöresindeki evlere bakmadım bile. Zaten onlar internet üzerinden kiralanamaz herhalde. İstanbul'da ortalama kira 15 bin lira olmuş. Yani 500 dolar. Maaşla çalışanlara çok pahalı gelen 3 yatak odalı ultra lüks bir dairenin 60 bin liralık aylık kirası 2 bin dolara tekabül geliyor. Manhattan'da bu paraya köhne bir binada tek odalı bir yer tutulamaz. Bu mukayesenin pek bir anlamı yok. Kiraları New York'daki aylık kazançlarla orantılamak gerek. Ama orada da gelire göre kiraların yüksekliğinden şikayet ediliyor. Bu yeni bir araştırma: ABD'de yüksek kira ödemek zorunda kalanların, sağlık harcamalarını kıstıkları için, ömürleri daha kısa oluyormuş. Kira rayici araştırmaları Londra, Berlin veya Paris için yapılsa sonuç aynı çıkar.

KİRALAR NİÇİN YÜKSEK

Bir iktisatçının bu soruya vereceği tek bir cevap vardır. O da kiralık konut "arzının", "talebinden" düşük olduğudur. Hemen akla niçin kiralık konut arzı (sayısı) yeterince artmıyor sorusu gelir. Bunun sebepleri şöyle sıralanabilir:

Büyük şehirlerde arsa kıttır. Konut fiyatlarının yüksek olmasının bir sebebi arsa fiyatının yüksek olmasıdır. Fiyatı yüksek konutun kirası da yüksek olur. Kiraya vermek amacıyla inşa ettirilen konuta yapılan yatırımın "nakit getirisi" düşüktür. Konutlar kiraya vermek için değil oturmak için satın alınır. Dolayısıyla çok inşaat yapılsa da kiralık konut arzı pek artmaz. İstanbul'da 500 bin dolara satın alınan bir apartman dairesinin aylık kirası 60 bin TL (2.000 dolar) olsa, geri ödemesi 250 ay (20 yıldan fazla) sürer. Ayrıca bu mülkün sahibinin ödemesi gereken yıllık bir emlak vergisi vardır ve kira geliri de vergiye tabidir. Ülkemizde TL cinsinden yapılmış bir kira sözleşmesinin dolar karşılığını sabit tutmak imkansızdır. Buna yasalar ve gelenekler izin vermemektedir. Eski kiracılar kolay kolay evden çıkmaz. Kendisi ev alsa bile. Dünyanın pek çok şehrinde, konut kirasına yapılabilecek zamlar bizdeki gibi kamuca sınırlanır. Konuta, dükkana veya arsaya yatırım yapmanın cazibesi bu taşınmazların yıllar içinde yaratacağı değer artışıdır. Bu da satış sırasında realize olur. İçinde kiracı olan binaların satış fiyatı düşük olur. Mal sahipleri, malını iyi fiyata satma fırsatını kaçırmamak ve kiracıyla uğraşmamak için mülkü boş tutabilir.