Ekonomi, biri "reel" (gerçekmaddi) diğeri "reel olmayan" (gerçek olmayanmalî) olmak üzere ikiye ayrılır. Bu tabirler en yaygın bilim dili olan İngilizce'den tercümedir. İngilizce'de bunlara "real economy" ve "non-real economy" denir. Aslında ekonomi tektir ve reeldir. Reel olmayan yani mali ekonomi, reel ekonominin ayna görüntüsüdür. İslami terminolojiyle konuşmak gerekirse tek olan ekonomi, hem maddi hem de mali şekilde "tecelli" eder. Tecelli, görünür hale gelmek demektir. 20089 krizi sırasında ülkemizi ziyaret eden Nobel Ödüllü Amerikalı iktisatçı Robert Mundell ile bir röportaj yapmıştım. O sıralarda Amerika'da "Wall Street" (yani mali ekonomi) mi yoksa "Market Street" (yani maddi ekonomi) mi daha önemlidir tartışması vardı. Ben de kendisine bu konudaki fikrini sordum. O da "The Wall Street is the mirror image of Market streets" (Mali ekonomi, maddi ekonominin ayna görüntüsüdür) cevabını vermişti. Burada çok temel bir sorun var: Sadece aynadaki görüntüye (mali ekonomiye) bakarak, maddi ekonomide olup biten hakkında karar vermek yanıltıcı olabilir. Çünkü "aynalar" (menkul ve gayrimenkul varlık fiyatlarının oluştuğu piyasalar) çoğu zaman düz değildir. Bunlar bazen iç bükey olup durumu olduğundan kötü, sıklıkla da dış bükey olup durumu olduğundan iyi gösterir. Yani aynalar yalan söylemez demeyin, onlar da yalan söyler.

EKONOMİNİN SOPASI TÜRK LİRASI'NIN DEĞER KAYBIDIR

Belki rastlamışsınızdır. Benim Barış Esen'le yaptığım "Yaşamasam İnanmazdım" başlıklı bir dizi söyleşim var. Bu söyleşilerin birincisinde izleyicilere "Görmediğine inanma, gördüğünün de yarısına inan" diye bir tavsiyede bulunuyorum. Çünkü kimse gerçeğin tamamını görecek ne imkâna ne de vicdana sahiptir. İnsan, obje (nesne) değil, süje (özne) dir. Dolayısıyla karar ve kanaatleri subjektiftir. Olaylar, Ekrem İmamoğlu'nu, cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan'ı zorlayacak rakip haline getirdi. Yaygın kanaate göre bunun farkında olan Başkan Erdoğan bir şekilde İmamoğlu'nu diskalifiye edecekti. Savcılar İmamoğlu aleyhine "yolsuzluk" ve "PKK ile işbirliği" yaptığı iddiasıyla soruşma açtı ve onu hapse attı. Müfrit AKP'liler hariç yabancılar dahil herkes bu süreci adli değil siyasi bir ameliyat olarak gördü. Muhalefet sokağa döküldü ve TL aniden değer kaybetti. Çok yüksek bedel ödenerek toplanan dövizler, TL'yi savunmak için harcandı. Enflasyonla mücadele projesi yol kazasına uğradı.