"Enflasyonu indiremiyorsan, onunla yaşamasını öğren" ifadesini bundan 50 yıl önce duymuştum. Söyleyenler Brezilyalı iktisatçılardı. Halk, enflasyon paranın satın alma gücünü de aşındırdığı için, tasarruflarını ulusal parada tutmak istemez. Cari açık veren ülkelerde döviz fiyatının artacağı beklentisi de bitmez. Halkı, bankada ulusal parayla tasarruf hesabı açmaya ikna etmek için hem enflasyondan hem de muhtemel devalüasyondan yüksek faiz vermek gerekir. Bu da bir "enflasyon-faiz-devalüasyon" sarmalına yol açar. Bu ortamda iktisatçıların güvendiği "bindir faizi, indir enflasyonu" şalteri işe yaramaz. Çünkü o şalter "parası döviz olan" ülkeler için tasarlanmıştır. Brezilyalılar, öldüremedikleri enflasyon canavarıyla birlikte yaşamak yani ekonomik büyümeyi sürdürmek için "endeksleme" aletini geliştirdiler. 1980'de ekonominin başına geçen (sonra Cumhurbaşkanı olan) Turgut Özal da endekslemeyi benimsemişti. Ancak fiyat-ücret endekslemesi, geçmiş yılın TÜFE'sine göre yapılırsa enflasyonu dizginlemek adeta imkansızlaşıyordu. Bunun yerine ücretlere "beklenen enflasyon" kadar zam yapma yöntemi tercih edildi. Bu usul hâlâ kullanılmaktadır.

ENFLASYON KORUMALI MEVDUAT (EKM)

Brezilyalı iktisatçıların kullandığı "enflasyonla birlikte yaşama" yöntemlerinden biri de Real cinsinden mevduatın anaparasına "enflasyon koruması" vermekti. Aynen bizim "Kur Korumalı Mevduat" gibi Brezilya'da da "Enflasyon Korumalı Mevduat" ihdas edilmişti. Aynı yöntemi biz de kullandık. Sırası gelmişken, Brezilya Merkez Bankası Başkanlığı yapan ODTÜ mezunu iktisat profesörü İbrahim Eriş'i de anmak isterim. İbrahim Hoca bir IMF tasarımı olan "kademeli sabit döviz fiyatıyla enflasyonu indirme projesi"nin Türkiye'de uygulamaya konulduğu günlerde İstanbul'a gelmiş ve "döviz fiyatı 5'ten fazla enflasyonun altında kalırsa, bir süre sonra kur patlar" demişti. IMF'in bu projesi, bankacılık sektöründe ahlaksızlığın ayyuka ve gecelik faizlerin 7.000'e çıkmasına sebep oldu. Sonunda, "kur garantisi" 21 Şubat 2001 gecesi tasarımcısı Profesör Stanley Fisher tarafından iptal edildi. O an dolar 685 bin liradan 940 bin liraya çıktı. Yıl sonunu da 1 milyon 450 bin liradan kapadı. Türk ekonomisi altüst olmuştu. IMF, kusurunu affettirmek için yeni bir yardım paketi hazırladı. Ekonominin başına Kemal Derviş'in geçmesini istedi. Güneş yeniden doğdu.