Bugün size anlamadığım bir şeyi anlatmaya çalışacağım. Pek tabii başarılı olamayacağım. Anlamadan niçin anlatmaya kalkıyorsun diyeceksiniz. Haklısınız. Ben de öyle düşünüyor ve şu işi tam anlamıyla öğreneyim, sonra anlatırım diyordum. Ama yıllar geçti bir türlü o gün gelmedi. O zaman bari anladığım kadarıyla anlatayım, işin esasına vakıf olursam tekrar yazarım dedim. Konumuz "Merkez Bankası Dijital Parası" (MBDP). İngilizcesi "Central Bank Digital Currency" (CBDC). Bizim Merkez Bankamız da bu konuda yıllardır çalışıyor. Özel bir Ar-Ge ekibi var. Onların da yabancı merkez bankalarının raporlarını da okudum. Yazılanların çoğu "bilimsel magazin" haberleri. Herhalde anlamadığım için bana öyle geliyor. Bir ihtimal de MBDPCBDC denilen nebat henüz ete kemiğe bürümediği için anlatılar benim beklediğim kadar somut değil. Neyse bu kadar mazeret beyanı yeter deyip dağarcığımızda ne varsa onu yazıya dökelim.

ÖNCE NE OLMADIĞINI ÖĞRENELİM

Dünyanın ortak dili haline gelmiş olan İngilizce'de "money" ve "currency" diye iki ayrı sözcük var. Money bir değer; currency ise bir ülkenin yasal para biriminin (legal tender) adıdır. Biz Türkçe'de ikisine de para diyoruz. Gerçi "currency"nin karşılığı olarak "para birimi" deyimi var, ama lafı uzatmamak için çoğu kez para deyip geçiyoruz. MBDP nedir ne değildir: Birincisi, Merkez Bankası Dijital Parası (MBDP), yeni bir "money" değil bir "currency" türüdür. Bunun çıkmasıyla "para arzı" artmayacaktır. İkincisi MBDP, son yıllarda milleti sersem eden "Cripto Currency" (mesela Bitcoin) gibi, alanı zengin almayanı pişman eden bir "spekülatif varlık" hiç değildir. Bu bildiğimiz merkez bankaları tarafından yaratılan itibari paranın (fiat money) dijital halidir. Üçüncüsü MBDP, bugün hepimizin "kredi kartı" veya "cep telefonuEFT" kullanarak ödeme yapmasını sağlayan bir "mobil para" da değildir. Ama en çok da ona benziyordur. Aralarındaki esas fark şudur: Kişinin "kredi veya banka" (Credit-Debit) kartı veya internet kullanarak EFT (elektronik fon transferi) yapması için arada mutlaka bir banka veya bu işlevini yerine getirebilen bir finansal firmanın bulunması gerek. Halbuki MBDP ile ödeme yaparken (dendiğine göre) böyle bir aracı firma olmayacakmış. Kişi havaleyi doğrudan (Block Chain) vasıtasıyla karşısındaki kişiye gönderebilecekmiş. Bir başka rivayete göre bunu, dijital parayı çıkartan merkez bankası yapacakmış. Bu durumda o merkez bankası da bir aracı olmuyor mu Neyse.

DAĞITIK DEFTER VEYA BLOK ZİNCİR

Bu "özel" yani arkasında devlet olmayan