Pazartesi günkü Sözcü'de, köprü ve otoyollardan geçiş ücretleri yılbaşında değişmemesine rağmen, bunları işleten yapımcı müteahhitlere Hazine'den yapılacak ödemelerin artırıldığına dair bir haber vardı. Kuşku yok ki; Hazine'den yapılan her ödemenin kaynağı, halktan toplanan vergilerdir. Yani köprü, tünel veya otoyolları kullanmasa bile herkes, bu firmalara para vermektedir. Efsaneye göre Deli Dumrul adında bir derebeyi, kuru çay üstüne bir köprü inşa ettirmiş. Geçenden 5, geçmeyenden 10 para alıyormuş. Bizim köprü-tünel yatırımlarımız da buna benziyor. Haberde yer alan bilgilere göre, mesela, Orhangazi Köprüsü'nden geçen bir araç, bunun için firmaya 555 TL öderken, Hazine de aynı hizmet için o firmaya ilaveten 1.383 TL para verecek ve böylece müteahhidin kasasına 1.938 TL girmiş olacaktır. Konuyu gündeme taşıyan Erzincan Milletvekili Mustafa Sarıgül de "yaparsa AKP yapar" diye bu garabetle dalga geçmiş. Sözü "AKP, halktan topladığı parayı, yandaşlarının cebine koyuyor" demeye getirmiş. İki hususu hatırlamakta fayda var: 1. Birinci ve ikinci Boğaziçi köprülerinden geçişlerde, ortada bir yap-işlet-devret firması olmadığı için, Hazine'den herhangi bir para çıkmıyor. Yani böyle bir kamu gideri yok. Aksine kamuya ait köprü ve otoyollardan geçen araçlardan alınan ücretler, devlet için gelir oluyor. 2. Kamuya ait Devlet Demir Yolları, 2023'te 11.4 milyar TL zarar etmiş. Bu rakam 2024'te daha artmıştır. Demek ki, trene binenlerin ödemesi gereken bilet parasının büyük bir kısmını binmeyenler ödüyor. Herhalde düşük gelirliler trenle seyahat ediyor, bu da bir sosyal transferdir diye halk bunu dert etmiyor.

GETİRİ VE GÖTÜRÜ

Demiryolu, karayolu, köprü, tünel, liman vb. "altyapı" yatırımlarının fizibilitesi otel, fabrika gibi "üstyapı" yatırımları gibi hesaplanmaz. Çünkü üstyapı yatırımlarının getiri ve götürüsü sadece kendineyken, altyapı yatırımlarının götürüsü kendine, getirisinin yani faydasının çoğu üstyapı yatırımlarınadır. Bendeki bilgilere göre, dünya metropollerinde zarar etmeyen kent içi toplu taşıma (metro, tramvay, otobüs, vapur vs.) sistemi yoktur. Tamam da bunun bir haddi vardır. Bu gerçek "ne kadar zarar ederse etsin" her altyapı yatırımının doğru yapıldığı anlamına gelmez. Uyarı! Altyapı yatırımları hem çok büyük paralara mal olduğu, hem de "sosyal fayda yaratır" kutsal şalıyla örtüldüğü için, en insafsız savurganlık ve hırsızlıklar bu alanda oluşur.