İnsanlık tarihi, savaşlar tarihidir. Anlaşıyor ki geleceğin tarihi de böyle olacaktır. 1977-1979 yılları arasında ABD Savunma Bakanlığı görevinde bulunmuş olan James Schlesinger, bir iktisat profesörüydü. Savaşı, "düşman öldürmek" diye tanımlamıştı. Savaş ekonomisini (warfare economics) de "düşman öldürmenin birim maliyetini düşürmektir" diye tanımlaması bir işletme iktisatçısı olarak benim dikkatimi çekmişti. Savaşan taraflar, kendi imkan ve kabiliyetlerine göre savaş stratejisi, taktik ve teknikleri belirler. Bir eşek arısı, koskoca bir aslanı canından bezdirebilir. Savaşan taraflar her zaman ve her yerde haklıdır. Haklı olmasa savaşmaz zaten. Haklı olmak veya kendini haklı görmek (arada bir fark yoktur) savaşı sürdürmenin gerekçesi olamaz. Çünkü savaşmanın pratik amacı savaşı kazanmaktır. Kazanma şansı çok düşük bir savaşı sürdürmek gayri iktisadidir. Savaş, taraflardan birinin kazanma ümidi sönmeden durmaz. Her savaşın bir iktisadi hedefi olmalıdır. Bu hedef, savaş öncesine göre daha iyi "savaş sonrası" yaratabilmektir. Bu ufukta görünmüyorsa, daha çok düşman öldürmenin ve pek tabii bunun beşeri ve iktisadi bedelini ödemenin rasyoneli yoktur. İnsanın, iktisadi bir yaratık (homo ekonomicus) olduğu kabul edilir. İktisat, geliri (milli gelir) maksimize etmenin yollarını araştırır. Gelir, bireye veya topluma fayda (utility) sağlar. Peki fayda nedir Fayda "tatmin" (satisfaction) veren şeydir. Kişi veya toplum, maddi veya manevi ne tüketerek tatmin oluyorsa, parasını ve hatta canını o uğurda harcar. Savaşa bu kadar kaynak tahsis edildiğine göre, savaşlar bireylere ve topluma tatmin sağlıyor demektir. Savaşın iktisadi gerekçesi de budur.

EFENDİ BİREY YARATTIĞI TOPLUMUN KÖLESİDİR

Toplum, bireylerden kuruludur. Ama ondan ibaret değildir. Herkes hem bir bireydir hem de toplumun bir parçasıdır. Parçası olduğu için kurduğu bütünün emirlerine karşı gelemez. Bu ikilem, insanı hayatı boyunca açmazda bırakır. Bir topluluğu oluşturan bireylerin çoğunluğu savaş istemese bile "toplum olarak" alacakları ortak karar savaş olabilir. Çünkü her savaşın toplumları tatmin eden kutsal bir amacı vardır. Savaşa karşı olmak "tatmin veren" o kutsal amaca karşı olmak şeklinde anlaşılacağı için bireyler oylarını ters yönde kullanabilir. Böylece bireylerin bireysel iradelerinin ters yönünde oluşan "kamuoyu" bireyin hayatına egemen olur. Bir siyasi partiye oy veren bireyin, o partinin her tercihini onayladığı söylenemez. Laik veya dindar bir seçmen, savaş isteyen laik veya dindar bir partiye, eğer o partiler savaştan yanaysa, savaş istediği için değil, kendisi laik veya dindar olduğu için oy vermiş olabilir. Parti üst yönetimi de bu oyları yanlış değerleyebilir. Seçmenimiz, partimize, savaş istediğimiz (veya istemediğimiz) için oy veriyorlar diye düşünebilir.