Yalnızca bir ürün değil, aynı zamanda bir ekosistemin dili o. Yoğun, reçinemsi tadı; odunsu, karamelimsi ve hafif tuzlu notalar taşır. Her damlasında doğanın ritmi, Anadolu insanının emeği ve sabrı vardır. Neredeyse tamamı ülkemizde üretilen çam balına sahip çıkmalıyız. Ancak böyle dünyanın gözü bu ürüne çevrilir.

Her fırsatta söylüyorum ve söylemeye devam edeceğim; çam balı değerinin farkına varamadığımız en özgün ürünlerimizden biri. Çünkü dünyadaki çam balının neredeyse tamamı Türkiye'de üretiliyor. Düşünsenize yüzde 95'i sadece ülkemizde üretilen başka kaç ürün var Buna rağmen sofralarımızda hak ettiği değeri bulamıyor. Oysa her damlası ülkemizin biyoçeşitliliğinin canlı bir belgesi. 29 Temmuz 2025 tarihinde yani henüz birkaç ay önce 'Türk çam balı' olarak Türk Patent ve Marka Kurulu tarafından resmi olarak coğrafi işaret tescili almasıysa şahane bir gelişme. Zira bu tesciller o ürüne pazarda kimlik, güven ve katma değer kazandırıyor.

Anadolu arısı ve arıcı aileler

Geçen hafta Marmaris'te katıldığım çam balı hasadında şahane bilgiler edindim ve bir kez daha gördüm ki Türkiye'de çam balı yalnızca bir ürün değil, bir ekosistem meselesi. Ege kıyılarındaki kızılçam ormanları, Basra böceği, Anadolu arısı ve 10 bin arıcı aile bu zincirin görünmeyen halkaları. Bu sadece bir etiket değil, Anadolu florasının bilimsel olarak belgelenmesi, arıcının emeğinin tanınması. Hasatta sohbet fırsatı bulduğum
Özen Altıparmak işte tam da bu yüzden bu yapının sürdürülebilirliğini "Ticari kazançtan öte, doğaya karşı bir sorumluluk" olarak tanımlıyor. Ar-Ge merkezlerinin beş yıllık çalışmayla coğrafi işaret tescil sürecine katkıda bulunan Balparmak şimdi de aynı tescilin Avrupa'da alınması için Gıda ve Tarım Örgütü'yle (Food and Agriculture Organization-FAO) ve ulusal paydaşlarla birlikte çalışıyor. Bu da önemli bir mevzu; bizimle birlikte dünyanın da gözünün bu ürüne çevrilmesi için...

Özen Bey'in hedefi açık ve iddialı: "Bütün dünya manuka balını bilir, ama çam balı da en az onun kadar üstün. Yıllardır bu üstün özellikleri analizlerle ortaya koyuyor, kongrelerde bilimsel bulgular paylaşıyoruz. Yakında yayımlanacak bilimsel makale Türk çam balını hem gastronomik açıdan, hem de fonksiyonel bir süper gıda olarak dünyaya tanıtacak. Biz ömrümüzü arıya, bala ve doğaya adadık." Bu son cümle, bir markanın, bir felsefenin, yaşam biçiminin özeti aslında. Bal sadece bir ürün değil, doğayla kurulmuş bir ittifakın sonucu. Özen Bey şimdi ailenin pırıl pırıl yetişmiş ikinci kuşağına işleri devretme aşamasında ve bunun heyecanında. Ama kendisi de 45 yıl önce adım attığı bu yolda daha uzun yıllar işin içinde olma hedefinde.

Çam balı hasadında şef Müge Ergül'ün dokunuşlarını yaptığı, odağında bal olan lezzetli bir sofraya oturarak işin biraz da gastronomik kısmına kafa yorduk. Ama gelin size önce çam balının diğer ballardan niye ayrıştığını anlatayım. O bir salgı balı. Yani arılar bu balı çiçeğin nektarından değil, çam ağacının gövdesindeki salgıdan yapıyorlar. Yaz aylarında 'çam pamuklu koşnili' (Basra böceği) denen canlı, kızıl çamların gövdesinde, ağacın özünden elde ettiği beyaz ve renksiz bir salgı oluşturur. Bu salgı 'basura' diye adlandırılır ve çoğu zaman ağacın gövdesinden bir ip gibi sarkar. Kovana bal taşıyacak arılar da çam ağaçlarının gövdesindeki bu özlü salgıyı alırlar ve bünyelerinde enzimlerle bu ham haldeki çam balını işleyip, kovana taşıyıp peteklere yerleştirirler. Peteklerde suyu uçar, olgunlaşır ve çam balıhalinegelir.