Bilgay Duman -bilgay.dumangmail.comİran'da 22 yaşındaki Mahsa Amini isimli bir kadının gözaltındayken hayatını kaybetmesi, bir süredir İran sokaklarını karıştırmış durumda. Amini Kürt kökenli olduğundan, önce Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde başlayan protestolar, daha sonra İran'ın pek çok kentine yayıldı... Farklı olaylar nedeniyle başlamış olsa da, protestolar İran için yeni değil. 2009 ve 2017'de de ülkede geniş çaplı gösteriler yapılmış, rejim bunları güç kullanarak bastırmıştı. Mevcut protesto gösterileri her ne kadar 1979'daki İran İslam Devrimi'nin hemen ardından uygulamaya konulan "zorunlu tesettür" uygulamasına karşı başlatılsa da, ülkenin sosyal tabanındaki farklı kesimlerin taleplerinin de güçlü bir biçimde dile getirildiği görüldü.Aslında olaylar doğal süreçte başladı ancak ölen Amini'nin Kürt asıllı oluşu, işi başka bir boyuta da taşıyor. Terör örgütü PKK ve İran'daki uzantılarının yanı sıra Halkın Mücahitleri Örgütü'nün de söz konusu protestolara destek verdiği görüldü. Bununla birlikte İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü'nün "efsanevi lideri" olarak anılan ve 2020'nin Ocak ayında ABD'nin Irak'ta giriştiği suikastla hayatını kaybeden Kasım Süleymani'nin fotoğraflarının, memleketi Kirmam'da bile indirildiği gösterileri yaşanması dikkat çekti. İran'ın resmi dini idelojisi olan "Velayet-i Fakih" anlayışının öğretim merkezi, Şiiliğin merkezi haline getirilmeye çalışılan Kum ve Meşhed gibi dini eğilimin güçlü olduğu illerde dahi protestolar yapıldı. Tüm bunların, rejimin lideri Hamaney'in hastalığından sonra yerine kimin geçeceğine ilişkin tartışmaların gündeme geldiği bir dönemde yaşanmasıysa, elbette dikkat çekiciydi.Kadın eylemleriİran'da kadın hareketinin güçlü bir tarihe sahip olduğu biliniyor. Ancak 43 yıllık "İslam devleti" rejiminin defoları ve sorunlu yanları gün geçtikçe halk tarafından daha geniş bir biçimde protesto ediliyor. Özellikle 2014'ten sonra, kadın hareketlerinin daha yaygın ve organize bir şekilde protesto eylemlerine başladığı görüldü. Daha önce başörtüsü takmadığı gerekçesiyle İran'da tutuklanan ve daha sonra ABD'ye iltica eden Masih Alinajad'ın sosyal medya üzerinden başlattığı kampanyalar çığ gibi büyüyor. "Beyaz Çarşambalar White Wednesdays" bunun bir örneği. "Zorunlu tesettür" uygulamasını protesto amacıyla İran'daki kadınlar her çarşamba beyaz örtü takıyor. Aslında İran'da 2013 2021 yılları arasında cumhurbaşkanlığını yürüten, reformist ve ılımlı kanadın temsilcisi olarak bilinen Hasan Ruhani döneminden itibaren zorunlu tesettür uygulamasında yumuşama olduğunu söylemek mümkün. Ancak Ruhani sonrası muhafazakar kesimin güçlü isimlerinden olan İbrahim Reisi'nin cumhurbaşkanı olmasıyla, rejimin otoriter uygulamalarının yeniden güçlendiği biliniyor. Zira yine, İran'daki muhafazakarların önemli temsilcilerinden Mahmud Ahmedinecad'ın cumhurbaşkanı olmasından sonra, İslami ahlak kurallarının uygulanıp uygulanmadığını izlemekle görevlendirilen "Gasht-e Ershad Rehber Devriyeleri" yani "ahlak polisi" olarak bilinen kolluk kuvveti kurulmuştu. Ruhani döneminde etkisi daha sınırlıyken, Reisi gibi muhafazakar bir kişinin cumhurbaşkanı olmasıyla baskı arttı.var taboolaDivId "";var taboolaPlacement "";if (adServiceConfig.isMobile()) {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_mobile1_milliyet-" 6835109;taboolaPlacement"Mid Article Thumbnails_mobile1_milliyet";}else {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_desktop1_milliyet-" 6835109;taboolaPlacement "Mid Article Thumbnails_desktop1_milliyet";}window._taboola window._taboola || ;_taboola.push({ mode: 'thumbnails-mid-a', container: taboolaDivId, placement: taboolaPlacement, target_type: 'mix' });_taboola.push({ article: 'auto', url: 'https:www.milliyet.com.tryazarlardusunenlerin-dusuncesiirandaki-protesto-gosterileri-6835109' });Psikolojik üstünlükProtesto gösterilerinin kitlesel ve bölgesel olarak yayılması ve genişlemesi durumunda rejim daha sert uygulamalarla gösterileri bastırabilir. Zira İran muhaberatı ve Devrim Muhafızları'nca