GEÇEN haftaki yazımızda, yıllardır yanlış değerlendirilen ve bir "öcü" gibi kaçınılan östrojen hormon tedavisinin bilimsel gerçekliğini konuşmuştuk.

Bu hafta ise çok önemli bir konuyu ele alacağız. Herkese uygulanabilecek "tek tip" bir karar yok. Menopoz semptomları olsa bile, kişisel meme kanseri ya da emboli öyküsü olan kadınlarda hormon tedavisi riskli olabilir. Bu gibi durumlarda hormonal olmayan tedavi yaklaşımları devreye giriyor.

HORMONSUZ ÇÖZÜMLER

Hormon tedavisinden çekinen veya kullanamayan kadınlar için artık yeni nesil çözümler mevcut. FDA kısa süre önce elinzanetant adlı yeni bir ilacı onayladı. Bu ilaç, beyindeki ısı düzenleme merkezine etki ederek sıcak basmalarını anlamlı biçimde azaltıyor. Ayrıca uyku kalitesi ve genel yaşam kalitesinde de belirgin iyileşme sağlıyor. Üstelik hormonal olmadığı için meme kanseri riskini artırdığına dair herhangi bir veri bulunmuyor. Tedaviye başlanırken karaciğer enzimlerinin kontrol edilmesi, bazı ilaç ve greyfurt gibi besin etkileşimlerinden kaçınılması önemli. Ayrıca nöbet öyküsü olanlarda dikkatli olunmalı; gebelikte ise kullanılmamalı. Bu nedenle her durumda olduğu gibi, mutlaka hekime danışılarak başlanmalı. Artık "hormon alamıyorum, mecbur katlanacağım" dönemi geride kaldı.

TEK BOYUTLU TEDAVİ TARİHE KARIŞTI

Menopoz bakımı son derece kişisel bir konudur. Tıbbi öykü, aile geçmişi, genetik yatkınlık, geçirilmiş operasyonlar, hatta tercih edilen uygulama yolu bile tabloyu değiştirir. Örneğin birinci derece akrabasında öykü olan, meme kanseri açısından yüksek risk taşıyan kadınlarda sistemik hormon tedavisi uygun olmayabilir. Akdeniz havzasında pıhtılaşmaya yatkınlık doğuran genetik mutasyonlar (örneğin Leiden V, MTHFR, protrombin gibi) daha sık görülüyor ve tedavi seçimini etkiliyor. Bu nedenle ayrıntılı değerlendirme yapılmadan sistemik tedaviye başlanmamalıdır. Uygun olmayan adaylarda lokal östrojen gibi sistemik emilimi düşük seçenekler veya hormonsuz yaklaşımlar tercih edilebilir. Uygulama yolu ve doz da çok önemlidir: Transdermal (cilt patchleriyle uygulanan) preparatlar ve daha düşük doz stratejileri risk profilini belirgin biçimde değiştirir. Semptomlar çok ağırsa ve yaşam kalitesi ciddi biçimde etkilenmişse, genetik analizler yapılıp kan sulandırıcı eşliğinde, yakın takiple en düşük doz hormon kullanımı değerlendirilebilir.

KÜÇÜK ALIŞKANLIKLAR BÜYÜK DEĞİŞİMLER

Menopozu yönetmek yalnızca ilaçla sınırlı değildir. Kilo kontrolü, düzenli egzersiz, uyku hijyeni ve bilişsel–davranışçı terapi gibi düşük riskli müdahaleler; sıcak basmalarını, ruh hali değişimlerini ve uyku problemlerini azaltır. Menopozda bozulmuş uyku, bir domino etkisi yaratır: Gece terlemeleri uykuyu böler, uykusuzluk ertesi gün yorgunluk ve sinirliliğe yol açar, bu da ilişkileri olumsuz etkiler. Uyku sorunları düzeltildiğinde yaşam kalitesi inanılmaz artar. Hormon tedavisi gece terlemelerini azaltırken, bilişsel davranışçı terapi uyku sorunlarında kalıcı çözüm sağlayabilir.

Akdeniz diyeti, bilişsel fonksiyonlar için koruyucudur. Sigara menopoz belirtilerini artırır, alkol ise sıcak basmalarını tetikler. Egzersiz, adeta bir mucize. Haftada 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz hem fiziksel hem ruhsal sağlığı destekler. Yoga ve tai chi gibi zihin-beden egzersizleri de faydalıdır. Unutmayın: Her tür hareket bir sıfırdan iyidir! Sosyal destek de kritik. Menopoz destek grupları, arkadaş buluşmaları, hobiler... Sosyal izolasyon depresyon riskini artırır. Aktif kalmak şart!

CİNSEL SAĞLIĞINIZI YENİDEN KEŞFEDİN

Menopozun en az konuşulan ama en çok sorun yaratan yönlerinden biri cinsel sağlıktır. Araştırmalar, kadınların yüzde 93'ünde cinsel istek azalması, yüzde 92'sinde ise yakınlıktan kaçınma görüldüğünü ortaya koyuyor. Vajinal kuruluk ve ağrı nedeniyle cinsel yaşam tamamen bitebiliyor. Oysa bu sorunların tamamı tedavi edilebilir. Vajinal östrojen tedavileri sistemik dolaşıma neredeyse hiç karışmadığı için oldukça güvenlidir. Vajinal kuruluk, ağrılı cinsel ilişki ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları için etkili bir çözüm sunar.