Türkiye, 21. yüzyılın en dikkat çekici savunma sanayii başarılarından birine imza atarak, kısa süre içinde dünyanın önde gelen insansız hava aracı (İHA) ve silahlı insansız hava aracı (SİHA) üreticilerinden biri haline gelmiştir. İHA-SİHA programı yalnızca askerî operasyonlarda etkinlik sağlamakla kalmamış, aynı zamanda ihracat ve diplomasi alanlarında da Türkiye'ye stratejik avantaj kazandırmıştır. Türkiye şu an İHA ve SİHA ihracatında dünya pazar payının yaklaşık yüze 65'ini elinde tutmaktadır. Halen Baykar firmasının ürettiği Bayraktar TB2 dünyada en fazla ihraç edilen SİHA'dır.

İHA VE SİHA'LARIN TARİHSEL GELİŞİMİ

Aslında ilk İHA'lar insansız sıcak hava balonlarından icat edilmiştir. 1849 yılında Avusturya, Venedik'i bombalamak için sıcak hava balonlarını kullandı. Modern Anlamda İlk İHA, 20. yüzyıl başlarında 1916-1918 yılları arasında cereyan eden I. Dünya Savaşı döneminde ABD'de geliştirildi. "Kettering Bug" adlı bu İHA, aslında pilotu olmayan bir uçan bombaydı. Bu bomba otomatik uçuş yapabiliyordu ve hedefe varınca düşüp patlıyordu. Tam anlamıyla başarılı olmasa da modern İHA'ların atası olarak kabul edilir. Soğuk Savaş döneminde 1950 yılından itibaren ABD ve Sovyetler, keşif amaçlı insansız uçaklar geliştirmeye başladı. 1960'larda ABD'nin Ryan Firebee adlı keşif İHA'sı Vietnam Savaşı'nda kullanıldı.

İHA VE SİHA'LARIN TÜRKİYE'DEKİ DURUMU

Türkiye ise ilk İHA'larla ancak 1990 yılında tanışabildi, yani tam 40 yıl sonra. Türkiye, 1990'lı yıllarda terörle mücadelede istihbarat ihtiyacını karşılamak amacıyla ABD üretimi GNAT 750 ve İsrail yapımı Heron sistemlerini kullandı. Ancak bu platformların bakım, yedek parça ve kullanım kısıtlamaları ciddi sorunlar yarattı. Daha da önemlisi bu İHA'lardan alınan görüntüler önce İsrail'e gidiyordu ve ancak beş gün sonra Türk Genelkurmayı'nın eline ulaşıyordu. Tabii bu arada İsrail ve ABD teröristlere durumu bildirdikleri için yapılan operasyonlar hep boşa çıkıyordu. İşte bu nedenle o zamanlar başbakanken Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın iradesi ve liderliğiyle 2000'li yılların ortalarında TÜBİTAK, ASELSAN ve TUSAŞ öncülüğünde ilk yerli İHA projeleri başlatıldı. 2004 yılında Baykar, ilk mini İHA prototiplerini geliştirdi. 2005-2010 döneminde TUSAŞ'ın Gözcü ve Turna projeleri ortaya çıktı. 2014 yılında Bayraktar TB2 Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine girdi. 2013-2016 döneminde Anka İHA'nın prototipleri uçuş testlerini tamamladı. Bu dönemde Roketsan MAM-L ve MAM-C mühimmatları entegrasyonu ile İHA'lar, SİHA konseptine dönüştü. 2016-2019 yılları arasında TB2, Suriye ve Irak'ta aktif olarak kullanıldı. 2018 yılında ilk defa Anka SİHA'sı uydu kontrol yeteneği kazandı. 2020 yılındaki 44 günlük Karabağ Savaşı'nda TB2'ler savaşın sonucunu belirledi. 2019-2021 yılları arasında ağır sınıf SİHA olan Aksungur geliştirildi ve bu SİHA ayını zamanda mavi vatanı korumak üzere deniz karakol görevlerinde de kullanılmaya başlandı. 2021 yılında ilk Akıncı TİHA Türk Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi. 2022 yılından itibaren TUSAŞ-ANKA ve Bayraktar-Kızılelma insansız savaş uçağı olarak geliştirilmeye başlandı. Bu arada 2019-2020 yıllarında Kanada, Avusturya ve ABD'nin uyguladığı kısıtlamalar nedeniyle yerli motor geliştirme programları başlatıldı. Şu an Türkiye 170 beygirlik motorla başladığı İHA motoru üretme sürecini TF10000 adıyla yani on bin beygirlik güçteki motorlarla sürdürmektedir.