Cumartesi geceleri hafta ortasına kıyasla yüzde 18 daha fazla orta-şiddetli veya şiddetli uyku apnesi görülüyor. Araştırmacılar bunu sosyal apne diye tanımlıyor. Oysa beden ritmi sever. Uyku ve beslenmede tutarlılık yaşam kalitesini yükseltir. Peki, önümüzdeki hafta sonu, uyku düzeninize bir iyilik yapmaya var mısınız

Uykunun önemi üzerine yıllardır konuşuyoruz, öyle ki kaliteli uyku bağışıklığımızı güçlendiriyor, zihinsel sağlığımızı koruyor ve hatta uzun vadede yaşam süremizi uzatmaya yardımcı. Ancak geçtiğimiz günlerde yayımlanan yeni bir araştırma, uykunun bilinmeyen bir yüzünü daha ortaya çıkardı: Sosyal apne. Hafta sonu uyku düzenini tamamen bozmak ya da akşamları ağır yemeklere yönelmek, sağlığınızı farkında olmadan tehdit ediyor. Hatırlayın, beden ritmi sever. Hem uyku hem beslenmede tutarlılık, yaşam kalitesini yükselten en güçlü anahtarlardan biri. Peki, önümüzdeki hafta sonu siz, uyku düzeninize bir iyilik yapmaya var mısınız

Sosyal apne

Obstrüktif uyku apnesi (OSA), uyku sırasında solunumun duraksamasıyla ortaya çıkan ve hem gündüz hem de uzun vadeli, sağlık üzerinde ciddi etkiler yaratan bir durum. Şimdiye kadar genellikle bireysel risk faktörleriyle ilişkili olduğu düşünülüyordu. Genellikle yaş ve obeziteye bağlı olarak risk artıyor. Ancak Avustralya'da yapılan geniş kapsamlı bir çalışma, yeni bir bakış açısı sunuyor. 70 binden fazla kişinin uyku verilerini analiz eden araştırmacılar, ilginç bir sonuçla karşılamışlar ve bu durumu 'sosyal apne' olarak adlandırmışlar. Cumartesi geceleri, çarşamba yani hafta ortasına kıyasla yüzde 18 daha fazla orta-şiddetli veya şiddetli uyku apnesi görülüyor. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, özellikle genç yetişkinlerde ve erkeklerde bu artış daha belirgin.

Neden daha kötü uyuyoruz

Aslında bu sorunun birden fazla cevabı var. Hafta sonu planları, arkadaş buluşmaları, yemekler derken alkol ve sigara tüketildiğinde bu solunum yollarını etkileyerek apneyi tetikliyor. Hafta içi iş ve okul düzeniyle sınırlı olan uyku, hafta sonları yerini geç yatma, geç kalkma düzenine bırakıyor. Bu 'sosyal jet-lag' uyku kalitesini bozuyor. Daha önceki yazılarımda bahsetmiştim. Biyolojik saatimiz ile sosyal hayat saatimiz arasında oluşan uyumsuzluğa sosyal jet-lag adı veriliyor. Avrupa Beslenme Dergisi'nde bin yetişkinin değerlendirildiği araştırmada, uykudaki 90 dakikalık farkın bile bağırsaklarda bulunan bakteri türlerini etkilediği ortaya konmuş. Sosyal jet-lag yaşayan kişilerin daha dengesiz beslenme alışkanlıklarına sahip olduğu sonucuna da ulaşılmış. Daha fazla patates kızartması, cips, şekerli içecekler; daha az meyve ve kuruyemişle beslendikleri çıkan sonuçlar arasında.

Sadece horlama deyip geçmeyin

Uyku apnesi yalnızca horlama ya da gece nefessiz kalmakla sınırlı değil. Tedavi edilmediğinde yüksek tansiyon, diyabet, kalp krizi ve felç riskini artırabiliyor. Zihinsel sağlığı etkiliyor, depresyon ve kaygı bozukluklarını tetikleyebiliyor. Sosyal apne gerçeği ise bize şunu söylüyor: Hafta sonları disiplini tamamen bırakmak sanıldığı kadar masum değil. Görünüşte yalnızca hafta sonu alışkanlıklarıyla ilgili gibi duran bu küçük değişiklikler, aslında sağlığımız üzerinde büyük bir etkiye sahip. Uykuyu yalnızca süre değil, düzen ve tutarlılık meselesi olarak da ele almak gerekiyor; öyle ki sirkadyen ritmin dengesi tüm metabolizma için çok kıymetli. Biliyorum, hafta sonları uyku saatleri biraz daha esnek olabiliyor. Ama sağlığınız için, uykunuzda da belli bir ritmi korumaya özen gösterin.

Uykuyu fazla kaçırmayın!

Birçok insan hafta içi kaçırdığı uykuyu telafi etmek için hafta sonu uzun uzun uyumayı seçiyor. Fakat araştırmaya göre, normal uykuyu 45 dakikadan fazla uzatmak OSA riskini yüzde 47 artırabiliyor. Benzer şekilde, hafta içi ve hafta sonu arasındaki uyku saati farkı 60 dakikayı aştığında, apne riskinin yüzde 38 yükseldiği gözlemlenmiş. Yani uykumu tamamlıyorum, yerine koyuyorum derken aslında bedeninize zarar veriyor olabilirsiniz.Birçok insan hafta içi kaçırdığı uykuyu telafi etmek için hafta sonu uzun uzun uyumayı seçiyor. Fakat araştırmaya göre, normal uykuyu 45 dakikadan fazla uzatmak OSA riskini yüzde 47 artırabiliyor. Benzer şekilde, hafta içi ve hafta sonu arasındaki uyku saati farkı 60 dakikayı aştığında, apne riskinin yüzde 38 yükseldiği gözlemlenmiş. Yani uykumu tamamlıyorum, yerine koyuyorum derken aslında bedeninize zarar veriyor olabilirsiniz.