Çağları aşan Mukaddime

Türkiye'de adına üniversite kurulmuş olan İbn Haldun (1332-1406) sosyoloji, iktisat ve tarih yazımı biliminin öncüleri arasında gösterilir. Onun adıyla özdeşleşmiş olan Mukaddime ise tarih ve toplum bilimleri üzerine yazılmış bir şaheser olarak çağları aşan bir ilgiyle karşılanmıştır.Bu öyle bir kitaptır ki eski ABD Başkanlarından Ronald Reagan'dan, eski İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher'a kadar çok sayıda devlet adamının okuyup istifade ettiklerini dile getirdikleri bir eserdir.İslam, hatta düşünce tarihinin en özgün eserlerinden biri olan Mukaddime bize ne anlatıyorÜnlü tarih felsefecisi Arnold Toynbee şöyle der: "Hiç şüphesiz Mukaddime, kendi türünde, bugüne kadar hiçbir zaman, hiçbir yerde, hiçbir zihnin ortaya koyamadığı en büyük eserdir". Eski Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan şu değerlendirmeyi yapar: "Sadece İbn Haldun ismi bile İslam Tarihinin ne kadar parlak bir ilim çağı yaşadığının göstergesidir."Ünlü Fransız entelektüel Roger Garaudy ise İslam Medeniyetinin İnsanlığa Katkısı eserinde İbn Haldun'a on sayfadan fazla yer ayırır ve İbn Haldun'u "Descartes'ın, Montesquieu'nün Öncüsü ve İslam'ın Karl Marks'ı" olarak takdim eder. Tanınmış tarihçi Philippe K. Hitti de şu değerlendirmede bulunur: "İbn Haldun, İslam aleminin yetiştirdiği en büyük filozof ve tarihçi, bütün insanlığın da gelmiş geçmiş en büyük düşünürlerinden biridir."Sözcük anlamı 'önsöz' olan Mukaddime üzerinde tez yapmış olan Prof. Dr. Ahmet Arslan ise şu uyarıyı yapar: "İslam'la, İslam kültürü veya uygarlığıyla ilgili hangi konuda araştırma yapacaksanız yapın, İbn Haldun'a başvurmadan, onun bu konuyla ilgili düşüncelerini bilmeden, görmeden doğru bir yerden başlayamazsınız ve doğru bir yere varamazsınız. İslam'da ister siyaset, ister hukuk, ister felsefe, kurumlar veya halifelik çalışın, önce İbn Haldun'a bakmak zorundasınız. İslam'da ekonomi, şehircilik, ticaret, eğitim, hatta edebiyat veya şiir mi çalışmak istiyorsunuz, yine önce İbn Haldun'un bu konularda ne dediğine bakacaksınız. İbn Haldun'u bilmeden, onun bakış açısını esas almadan, İslam'la ilgili hiçbir konuyu iyi çalışamazsınız."İbn Haldun ve Mukaddime'yi bir de Osmanlı tarihçisi ünlü Naîma'dan dinleyelim: "Mağripli İbn Haldun'un Arap Tarihi en üstün eserdir. Bu eserin giriş kısmı olan Mukaddime ilim cevherleriyle dolu bir hazine sandığı gibidir." İşte bu 'hazine sandığı'nın dünya dillerinde çok sayıda tercümesi var; Türkçe'de de öyle...Bu tercümelerin en sonuncusu ise Cemal Aydın'dan geldi. Cemal Aydın, duru ve akıcı Türkçesiyle daha evvel Raoger Garaudy, Eva de Vitray Meyerovitch kitaplarıyla Mantıku't-Tayr ve Fîhi Ma Fîh gibi önemli eserleri dilimize kazandıran isim. Piyasa'daki Mukaddime çevirileriyle karşılaştırıldığında Cemal Aydın'ınki