Kahraman arıyorsan: Çengiçler!

Kahraman arıyorsan: Çengiçler!

AYHAN DEMİR

Osmanlı ve Bosna tarihinde önemli bir yere sahip olanÇengiçlerin bilinen ilk ecdadı, Akkoyunlu hanedanından Melik İsfendiyar Bey'dir. İsfendiyar Beyin ocağı ve memleketi, Mardin ve Diyarbakır taraflarındaki Egil bölgesidir.

1518 yılında Yavuz Sultan Selim, şark fütuhatı esnasında Akkoyunlu devletini zapt ettiğinde, Egil'i de hâkimiyeti altına aldı. İsfendiyar Bey veya halefi, Osmanlı Devletine tabi oldu. Bölgenin fethi sonra Ankara yakınlarındaki Çankırı'ya nakledildiler.

İsfendiyar Beyin neslinden Karaosman, 16. yüzyılın ikinci yarısında, Çankırı'dan Hersek Sancağına nakil oldu. Yerel halkın, "Çankırı'dan gelenler" anlamına gelen "Çankırıliç" diye hitap ettiği Çankırılı-zadeler, sonradan Çengiç-zadeler soyadını almışlardır. Karaosman'ın vefatından sonra geride kalan üç oğlundan gelen bütün Çengiçler doğmuştur.

Çengiçlerin Anadolu'dan Bosna'ya uzanan öyküleri kahramanlık, dirayet ve sadakat sayfalarıyla doludur.Türk ırkından gelen Çengiç Beyleri, Bosna'daki ilk yurtları olan Foça kadılığındaki Zagorye bölgesindeki Boriya köyünde yerleşmişlerdir.

Çengiçler, zamanla kollara ayrılıp, bu bölgedeki birçok köyde ocak ve kuleler yaptırarak, yurt kurmuşlardır. 17. yüzyılın sonuna doğru bir kolları Ratal'da yerleşmiştir. 18. yüzyılın başlarında ise Podrinye bölgesinde ve Ustikolina kasabasında, sonradan Foça, Vişegrad kasabalarında ve Bolyaniçi yani Taşlıca kazasındaki Bolanişi köyünde yerleşmişlerdir. 19. yüzyılın başlangıcında Çengiçler, Zagorye bölgesinde bulunan Boriya, Yeleşça, Kuta, Myehovina, Hotovliye, Zelumiçi ve Vihoviçi'de meskûn bulunuyorlardı. Nihayetinde, Gatsko ovasında ve Saraybosna şehrinde yerleşmişlerdi.

Bosna'da Çengiçlerin ismi ilk defa, 1637-40 yılları arasında yazılan; Teşne kadılığı evkafının gelir-giderlerinin ve yetim paralarının kaydolduğu defterde geçmektedir. Çengiçler, bir dönem, Bosna'da en büyük Bey ailesi olup, Osmanlı Devletine birçok alaybeyi, mütesellim, paşa gibi yüksek dereceli memurlar ve derebey hizmetinde bulunan daha bazı küçük rütbeli memurlar yetişirmişlerdir.

Çengiçlerin çoğu okur-yazar olup, hepsi asker, zaim ve tımar sahipleriydiler. Dört asır boyunca Bosna Hersek'i yurt edinip, akıncı ruhu ile hareket eden Çengiç ailesinin, birçok önemli temsilcisi olmuştur.

Savaş meydanındaki kahramanlıklarının yanı sıra üretim ve ticarette de adını duyuranAli Paşa, 24 yıl boyunca Paşa ve Vezir rütbesi ile hizmet etti. 1664 yılında Otaçaç Kalesi civarında kurulan pusuda şehit oldu.

Paşalığı, Çengiç ailesinin imar ettiği, Taşlıca'da; Hersek Sancak Beyliği'ne atanarak kazananBekir Paşaise bir yıl devam eden Özi Kalesi Muharebesi'nde şehit düştü. Bu esnada 16 yaşındaki oğluOsman Beyde esir düştü.Küçük oğluCafer Paşa ise Hersek Beylerbeyi Mütesellimliği ve Dağıstanlı Ali Paşa ile Moralı Ahmet Paşa'nın kaymakamlığını yaptı.

Osmanlı'nın hem güven, hem de gurur duyduğuİsmail Ağa Çengiçise Çengiçlerin reisi olarak kabul edilir. 1830 yılında başlayan, Bosna ayaklanmasının bastırılmasında da önemli rol oynadı.Bosna Valisi Mahmut Hamdi Paşa ve Ömer Paşa'nın yanında yer alarak, isyancı Husein Kapetan Gradaşçeviç'i yenilgiye uğrattı.

1832 yılında, dönüş yolunda, askerlerini Grdon Tepesi'nin arkasından Gorica Tepesi'ne sevk ederek, Saraybosna'yı yağmadan kurtardı.Bu başarısı sebebiyle, İstanbul'da gösterişli bir hilat giydirilip, 'kapıcıbaşılık' rütbesi verildi.

Osmanlı'nın gözdesi olan İsmail Ağa Çengiç, yaşamı boyunca Gatsko Beylerbeyi Mütesellimliği yaptı.1840'da Mlyetiçak'ta tuzağa düşürülerek, şehit edildi.

İsmail Ağa Çengiç'in yedi evladından biri olan