Dil haznemiz zayıfladı, kelimelerimiz tükendi. Hazır cevaplarıyla ilgi çekmiş, herkesi tebessüm ettiren çevrenizde olsun, tanınan insanlar arasında olsun, kaç isim gösterebiliyorsunuz

Edebiyatçı Metin Özdemir "Hazırcevap İnsanlar"ı yazdı. (Altınordu Yayınları, 365 s.)

Metin Özdemir, "Dilimizin sınırları; bilgimizin, birikimimizin, hayal gücümüzün dolayısıyla ifade gücümüzün de sınırlarıdır. Sahip olduğumuz söz varlığı kişiden kişiye değişse de genel anlamda bunu 'kelime hazinesi' olarak nitelendiririz. Bu hazineyi etkili kullanarak konuşmak, sıradan bir davranış değildir." diyor, sonra "söz" ve "tehlike" arasında bağ kuruyor:

"Hedefine ulaşmayan bir söz, bumerang etkisi yaratarak kimi zaman sonuçları itibariyle bir felâkete de dönüşebilir. Konuşmadan önce bir anlamda bizim esirimiz olan sözcükler, ağzımızdan çıktıktan sonra bizi esir alır. 'Keşke şunu söyleseydimsöylemeseydim...' düşüncesi içimizi âdeta kemirirken, yaşanmış ve bitmiş bir konuşma anını defalarca iç dünyamızda yeniden yaşamaya başlarız."

Metin Özdemir, hazırcevap olmanın, herkese laf yetiştirmek ya da söylenen her söze bir cevap bulmak olmadığının altını çiziyor ve kıvrak zekâya işaret ediyor, muhatabı nükteli sözlerin susturduğunu hatırlatıyor:

"Hazırcevap insanlar; nerede ve ne zaman, ne söyleyeceğini bilen insanlardır. Zamana damgasını vuran hazırcevap konuşmaları incelediğimizde, böyle bir yeteneğe sahip olan insanların en temel özelliklerinin, kelime hazinelerinin zenginliği, pratik zekâları ve nüktedanlıkları olduğunu görürüz."

Dünyadan ve Türkiye'den hazırcevap-nüktedan 294 isimden örnekler "Hazırcevap İnsanlar"da yer alıyor.

Metin Özdemir, kitabının "Ön Söz"ünde tarihte yer bulmuş hazırcevap anekdotların zaman içinde değişmiş olabileceğine işaret ediyor:

"Hazırcevap insanlar, her dönemde devlet büyükleri nezdinde itibar görmüş ve halkın sevgisini kazanmıştır. Onlara gösterilen bu ilginin doğal bir sonucu olarak zaman içerisinde bazı hazırcevap anekdotların özgün yapısı değişmiş, dolayısıyla onların doğruluk derecesini sorgulamamız gerekmiştir. Kitabın hazırlanışında bu konuya mümkün olduğu kadar dikkat edilmiş, örnek anekdot seçiminde oldukça titiz davranılmıştır. İçinde küfür barındıran hazırcevaplara da kitapta yer verilmemiştir."

Sonra düşündürücü nükteleriyle sık hatırlatılan Neyzen Tevfik örneğine işaret ediyor:

"Üstat Neyzen Tevfik'in dostlarından Cevdet Tont'un anlattığına göre:

Bir gün Neyzen Tevfik, arkadaşı Cevdet Tont'la Beşiktaş İskelesinde gezinirken Üsküdar'a dolmuş seferi yapan kayıkçılardan birisi, sandalını iskelenin ucuna yanaştırmış müşteri çağırıyor:

- Hadi Üsküdar'a dolmuş! Hadi Üsküdar'a biiiir!

Kayıkçı hem bağırıyor, hem de Neyzen Tevfik'i tanımış olmalı ki ara sıra onlara doğru bakıyor. Gene "dolmuş bir-ikii" diye bağırınca, Neyzen Tevfik adama yaklaşarak sormuş:

- Evlat, Karacaahmet'e çıkıyor musun

Kayıkçı, önce başını çevirip taa karşı yakanın tepelerinde görünen meşhur Karacaahmet Mezarlığının servilerine bakar ve sonra der ki:

-Vallahi Neyzen Baba! Biz iskele camisinin önüne kadar götürürüz. Ondan ötesine imamın dolmuşu çalışır.

Neyzen, kayıkçının bu hazırcevabı karşısında arkadaşı Cevdet Tont'a der ki:

-Bak Cevdet! Türk milletinin cevherinde asalet var, adalet var, alicenaplık var.

Şefkat, merhamet... Şu var, bu var. Ama nükte de var. İşte şu cahil kayıkçı bile nasibini almış o cevherden..."

Yusuf Has Hacib'ten alıntı şu epigraf kitabın mahiyetini ortaya koyuyor:

"Ne yumruktan ne kırbaçtan iz kalır. İnsan ölür arkasında söz kalır."

Türk ve İslâm âleminden ve dünyadan, hazırcevaplarından örnekler verilen isimlerin bazılarını hatırlatacağız: