Şeytanların çok yönlü karmaşasında insanlık nereye nasıl bakacağına, ne yapacağına zaman bulamıyor. Zihinler öylesine karışık ve bulanık ki insanın kendi hakikatine ermesi çok zor görünüyor. İnsan defans hâlinde sürekli. Bir bakıma defansta olmak elbette iyi ve önemlidir. Ama asıl önemli olan kendi hakikati içinde olması yapabiliyor olacaklarını yapmasıdır.

Gelecek var oluş mücadelesi ve çabası insanı adım adım ileriye götürüyor. Geriye kalanlar yapılanların bir toplamıdır. Olumlu ya da olumsuz bir toplam oluyor. Ne ki insan için kalıcı olanı olumlu olanıdır.

Müslüman'ın inanışında kimi kavramlar bu gerçeği tam anlamıyla belirliyor. Yapılanların an içinde karşılık bulup bulmaması önemli değildir. Bu, "denize at balık bilmez ise Hâlik bilir" deyişidir. Bir yola düşülmüşse adımlar atılır, yol yürünür. Bu yürüyüş hayra ve iyiliğe dönükse yürüyüşün bir anlamı olur.

İyilik ve güzellikleri tanımlayan kavramların başında "sadakayı cariye" gelir. Geçerli ve hayırlı sadaka. Bu tanımlama bir dilenciye verilen bir nesne, bir davranış değil. Genel bir anlam içerir. Güzel bir sadakaya her insanın gereksinimi olur. Gerilimli bir ortamda güler yüzlü olmak, insanlara umut ve güven vermek bir sadakadır. Buna çok da gereksinim var. Bu ve benzeri her tutum güzel sadakalardandır. Toprağa ekilen tohum, insanlığın susuzluğunu giderecek su, düşünce, fikir, yol göstericilik vb. sayısız güzellikler var. Yeter ki bunlar sunulsun ve süreklilik kazansın.

Şeytanların oluşturduğu karmaşada insanlık şaşkın. Şeytanların çokluğu, çeşitliliği, büyüklü ve küçüklüğü ortamı iyice bulandırıyor. Bunlar insanın asıl işlevinden uzaklaştırılmasına görevlidirler. İnsanlık ise bu tuzaklara düşmekten asıl işlevini yerine getirememekten kendini değersizleştiriyor.

Gelecek İslâm'ın aydınlığındaki yoldadır. İslâm'ı temsil eden sahih, adil ve merhametli insanlarla olur. O insanlar ki hayatlarının her adımını, davranışını özüne ve ruhuna uygun yerine getirir. Özenir, titizlenir. Hayatını İslâm ruh ve inancının ekseninde tutar, ödün vermez

İnsan sıradan bir varlık değil. Kendini düşüncesinin özüyle yüce bir yere konumlandıranlar bakışları sürekli ötelere, uzaklara ve gelecekteki ufuğa dönük olur. O zaman yaptıkları her iş bulundukları eylem onları sadaka-i cariye düzleminde tutar. İçinde bulunduğu anın önemini kavrar, ondan asla uzaklaşmaz. Bu bilinçte olanlar bireysel olan çıkarlarından vazgeçer insanlığın hayrına olanı önceler.